Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent — 2019 R. Farmonov, U. Jo‘rayåV, sh. Ergashev jahon tarixi

Oprichnina. Boyarlar hokimiyatiga zarba berish maqsadida
1565-yilda Ivan IV mamlakat yerlaridan katta qismini ajratib oldi. Bu
yerlar oprichnina (ajratib olingan) deb ataldi. Oprichnina o‘z qo‘shi-
niga ega bo‘ldi. U podshoning o‘z raqiblarini jazolash quroliga aylan-
tirildi. Mamlakatda shafqatsiz terror, qatl va surgun davri boshlandi.
Shuning uchun Ivan IV «Grozniy» (shafqatsiz, dahshatli) laqabi bilan
ataldi.
Oprichnina Rossiyada feodal tarqoqlik qoldiqlariga qarshi kuchli
zarba berdi. Ammo u mamlakat xo‘jaligiga katta talafot yetkazdi. Na-
faqat boyarlar, balki o‘n minglab oddiy odamlar ham qurbon bo‘ldi.
4 – Jahon tarixi
http://eduportal.uz

---

50
Bu esa jamiyatning turli qatlamlarida oprichninadan norozilikni ku-
chaytirdi. Natijada, Ivan IV 1572-yili oprichninani bekor qilishga
majbur bo‘ldi.
Bu davrda Rossiya hududi bosqinchilik urushlari olib borish hiso-
biga sharqqa va janubga tomon kengayib bordi. Chunonchi, XVI asr-
ning ikkinchi yarmida Qozon, Ashtarxon (Astraxan) va Sibir xonlik-
lari bosib olindi. XVI asr oxiriga kelib, Rossiya hududi qariyb ikki
barobar kengaydi.

1547-yili – ...

1549-yili – ...

1565–1572-yillarda – ...

XVI asr ikkinchi yarmida – ...
«G‘alayonlar davri». Ivan IV Grozniy vafot etgandan so‘ng taxtga
uning o‘g‘li Fyodor Ivanovich keldi. 1598-yili Fyodor ham vafot etdi.
U farzandsiz edi va taxtga voris qoldirmadi. Shu tariqa Rossiyani 700
yil boshqargan ryuriklar sulolasi hukmronligi barham topdi. Shunday
sharoitda Zemstvo sobori Boris Godunovni podsho etib sayladi.
Boris Godunov vafot etgach, Rossiya tarixida notinch, g‘alayonlar
davri boshlandi. Qisqa vaqt ichida bir nechta podsho almashdi, boyar-
lar ta’siri yana kuchaydi. Shuningdek, chet davlatlar – Polsha va
Shvetsiya Rossiya ichki ishlariga zo‘r berib aralasha boshladilar. Pol-
sha, hatto Moskvani egallab oldi. Shunday og‘ir sharoitda Rossiya
vatanparvar kuchlari qishloq oqsoqoli Kuzma Minin va sarkarda
Dmitriy Pojarskiy yetakchiligida xalq lashkarini to‘pladi. Ular
1612-yili Moskva uchun bo‘lgan janglarda Polsha qo‘shinini mag‘-
lubiyatga uchratdi va Moskvani chet el bosqinchilaridan ozod qildi.
Rossiya ichki va tashqi ahvoli og‘irligiga qaramasdan, o‘z musta-
qilligini saqlab qola oldi. Endi Rossiyaning yangi podshosini saylash
masalasini hal etish kerak edi.
1613-yili Moskvada chaqirilgan Zemstvo sobori Ivan IV Grozniy
xotinining qarindoshi Mixail Fyodorovich Romanovni Rossiya pod-
shosi etib sayladi.
Shu tariqa Rossiyada yangi sulola – romanovlar sulolasi taxtga
kelib, ular mamlakatni 1917-yil fevralgacha boshqardi.