D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

UYGA VAZIFA
1. “Shakliy va mazmuniy sintagmatik munosabat” mavzusida nazariy 
ma’lumot yozing.
2. A.Nurmonov, N.Mahmudov, A.Ahmedov, S.Solixo‘jayevalaming 
“0 ‘zbek tilining mazmuniy sintaksisi” (-Toshkent, 1992) hamda 
N.Mahmudov, 
A.Nurmonovlaming 
“0 ‘zbek 
tilining 
nazariy 
grammatikasi” (-Toshkent, 1995) kitoblari asosida bir tomonlama 
(subordinatsiya) va ikki tomonlama (koordinatsiya) aloqa terminlariga 
sharh yozing.
3. Ilmiy manbalar asosida valentlik terminining kimyo va 
tilshunoslikdagi ma’nolarini o‘rganing. Ulami qiyoslab ilmiy xulosa 
yozing.
4. Ilm va ilmsizlik masalasiga bag‘ishlangan 10 ta o‘zbek xalq 
maqolini topib yozing. Ulardan atributiv, obyektli va relyativ munosabatli 
birikmalami ajrating.
Tobe aloqa usullari: 
moslashuv, boshqaruv va bitishuv
* 
1-amaliy ish. “Tushunchalar tahlili” 
metodi orqali 
mavzuga oid tayanch tushunchalarga izoh bering. 0 ‘qituvchingiz 
tomonidan berilgan qo‘shimcha ma’lumotlami 3-ustunga qayd eting.
1
2
3
Tushunchalar
Izohi
Qo‘shimcha
ma’lumotlar
Moslashuv
Boshqaruv
Bitishuv
141

---

2-amaliv ish. 
Matndan so‘zlar orasida tobe aloqani hosil qilgan 
morfologik vositalami aniqlab, ularga tavsif bering.
Mendan ko'pdan ko'p salom. Sog'man, sog'liqlaringizni tilayman. 
O'qishga kirganingni eshitib, juda xursand bo'ldim. Kelajakda baxtli 
bo ‘Imoqni istagan har bir qiz о ‘qishi kerak. Mendan so ‘rasang: imtihonni 
yaxshi topshirdim. Men ham (maqtanmay) birdan oldin, birdan keyin 
darsimni olib borayotirmem...
(G‘.G‘ulom “Yodgor”)
3-amaliy ish. 
Hokim va tobe so‘zning bog‘lanish usullarini aniqlang.
Umumxalq bayrami, oyoq yalang bola, oqqushni ko'rmoq, tezda 
qaytmoq, orombaxsh diyor, xatni yozoladi, toshyo‘1 bo'ylab ketmoq, 
ortidan kuzatmoq, har narsadan bir chimdim, nihoyatda chiroyli, mehnat 
zavqi, qorli tog ‘lar, gulning hidi, birdan chinqirmoq, kotibani chaqirmoq, 
bizning bog1.
4-amaUy ish. 
Berilgan so‘zlar qatoridan shakliy va ma’noviy omil 
asosida so‘zlaming o‘zaro tobe bog‘lanishini hosil qiling.
Boston, olcha, kelgusi, allaqanday, narsa, birdaniga, dangasa, qish, 
arazlab, bitib, dunyo, qizg‘andi, arzigulik, chilla, bola, chinqirib 
yubormoq, nordon, artmoq, yilda, bezimoq, yolg'ondan, bo'shab, qiz, 
qadim, tez, ishdan, yig'lamoq, olma, to'satdan, ilg'or, ko'klam, yig'lab, 
Vatan, qizg'andi, aytarlik, hafta, chinqirib kelmoq, erta, zamonda, oxirida, 
qaytmoq, jo ‘rttaga, gap, qiyofasi.