Dilmurod Quronov adabiyot nazariyasi asoslari

Tayanch tushunchalar:
she’r tizimi, o'lchov (vazn, metr), metrik she’r tizimi, sillabik 
she’r tizimi, tonik she’r tizimi, sillabo-tonik she’r tizimi, aruz tizimi, 
harf, juzv, rukn, bahr, arab aruzi, turkiy aruz, barmoq tizimi, qo'sh­
ma vazn, geterometrik she’r, izometriya, izoxroniya, erkin she’r, 
sarbast.
Savol va topshiriqlar:
1. «She’riy vazn» va «she’r tizimi» istilohlariga ta’rif bering. Ular­
ning o'zaro munosabatini qanday tushunasiz? Jahon she’ri- 
yatidagi qaysi she’r tizimlarini bilasiz?
2. O'zbek she’riyatida qaysi she’r tizimi yetakchilik qiladi, nima 
ucnun? Fitrat nima sababdan barmoqni «milliy vazn» deb ata- 
gan?
3. Turoqlanish tartibining ohang hosil qilishdagi rolini tushunti­
ring. Misralardagi bo'g'inlar soni teng, turoqlanish tartibi tur­
licha bo'lgan she’rlardan parchalami daftaringizga ko'chirib 
yozing.
4. «Sodda vazn», «qo'shma vazn» deganda nima tushuniladi? 
Qo'shma vaznli she’r bilan geterometrik she’r orasida qanday 
farq bor? Buni o'z misollaringiz bilan tushuntiring.
5. «Sarbast» nima? Sarbastni alohida she’r tizimi deb atash 
mumkinmi? Sarbastni «she’r tizimi sifatida shakllanish bos- 
qichidagi hodisa» deb atashga munosabatingiz qanday? 
Umuman, barmoq yoki aruzga qiyosan olinsa, sarbastni 
«she’r tizimi» desa bo'ladimi?
349

---

A d a b iy o tla r:
1. Афокова 
H. 
Жадид шеърияти поэтикаси - Тошкент: Фан, 
2005.
2. Афокова 
Н. 
Шеър вазнини белгилаш усулларига оид // 
Узбек тили ва адабиёти.- 2003.- №6. - Б.44 - 46.
3. Маматова А. Сарбаст шеърнинг узига хос хусусиятлари 
// Узбек тили ва адабиёти.- 1998.- №2. - Б.21 - 28.
4. Мух;аммадиева Ш. Фитрат ва Чулпон эркин вазннинг 
асосчилари // Узбек тили ва адабиёти,-1998.- №6. - Б.42 - 43.
5. Туйчиев У. Узбек шеър системалари. - Тошкент, 1981.
6. Туйчиев У. Ах,мад Яссавий ва узбек шеър тузилиши // 
Узбек тили ва адабиёти.- 1999.- №2. - Б.1 5 - 18.
7.
Фитрат. Аруз хакида // Фитрат А. Танланган асарлар. 
V 
жилд. - Тошкент: Маънавият, 2010. - Б.208 - 282.