Dilnavoz Yusupova

Asarning umumiy mazmuni:
«Sohibqiron» dramasida Amir Temur janglarda emas, balki ko‗proq o‗ylar girdobida 
aks ettiriladi. Asarda Temurning murakkab tabiati uning Amir Husayn, Sulton Boyazid, 
amirlar, o‗g‗illariga munosabatini ko‗rsatish mobaynida yorqin aks etgan. Amir Temur 
tajribali hukmdor va o‗ychil faylasuf sifatida davlatni ushlab turguvchi tayanchlarni «Mo‘l 
xazina, yagona shoh, yengilmas lashkar» deya belgilaydi. Uning jahongirlik tabiati 
suruvda bitta cho‗pon bo‗lganiday, xalqni ham bir podshoh boshqarishi kerakligi 
borasidagi qanoatida namoyon bo‗ladi. Dramada jahongirning fuqarolarga munosabati 
«Hukmdorlar seva turib fuqarolarni Umid hamda qo‘rquv ichra saqlashi darkor» degan 
qarashida aks etadi. 

---

386 
A.Oripov Temurni o‗z yo‗lining to‗g‗ri-noto‗g‗riligini aniqlashga tinmay urinadigan, 
bosgan har bir qadami xususida fikr yuritadigan kishi sifatida ko‗rsatadi. Shuning uchun 
Temurning «Unutmagil, muzaffarman haqligim uchun» degan so‗zlari o‗quvchiga 
qahramon fikrlash tarzining mantiqiy hosilasiday ta‘sir qiladi. 
Asarda Amir Temurning o‗z dushmanlari gunohlarini ham kechira oladigan shaxs ekani 
Sulton Boyazid, haddidan oshgan kimsani jazosiz qoldirmasligi Amir Husayn, ezgu amalli 
kishilarni taqdirlashi Hofiz Sheroziy va Qosimbek timsollari orqali ishonarli aks ettirilgan. 
Dostonda Boyazidning Amir Temurga yozgan xatidagi haqoratlar uni urushga kirishishga 
majbur etishi ishonarli tasvirlangan: «Agarda sen biz tomonga kelmasang, Temur, bilib 
qo‘yki, xotunlaring uch taloq bo‘lgay. Agar seni yenga olmay chekinsam ortga Unda mening 
xotunlarim bo‘lsin uch taloq». Muallif hech bir musulmon chidashi mumkin bo‗lmagan 
bunday odobsizlikka Temurning jang bilan javob berishi tabiiyligini tarixiy haqiqatga ham 
mos holda ko‗rsatadi. 
A.Oripov asar bosh qahramonini o‗ylar og‗ushida aks ettiradi. Temur xato qilib 
birovlarning umriga zomin bo‗lishdan qo‗rqadi. Ammo o‗zini buyuk bir tarixiy missiyaning 
ijrochisi deb biladi: «Nega ko‘pdir nayrangboz-u kazzob kimsalar? Nega bosgan yer yuzini 
buncha ko‘p illat? Men zaminni tozalashim kerak ulardan». Jahongir jangovor yurishlarida 
doim biror xalqqa qarshi emas, balki yovuz hukmdorga qarshi qo‗shin tortadi. Shu tariqa 
muallif Sohibqiron faoliyatining axloqiy asoslarini aks ettiradi. 
Amir Temurning Ahmad Yassaviy bilan uchrashuvi asarning eng ta‘sirli lavhalaridan 
biridir. Bu o‗rinlarda Amir Temur o‗z xatti-harakatlariga ma‘naviy asos qidiradi. 
Yassaviyning: «Ayt-chi, Temur, sen besabab qon to‗kkanmisan?» – degan so‗rog‗iga 
javob berish jahongirga oson kechmaydi. Sohibqiron islomiy tartiblar o‗rnatish, adolatni 
qaror toptirish uchun qon to‗kkani haqida o‗ylaydi. Dunyoda banda tomonidan kuch bilan 
adolat o‗rnatilishi shubhali ekanligi Yassaviyning «Niyat qancha jozibali bo‗lsa ham, 
Temur, qilich bilan murod hosil bo‗lmog‗i gumon» degan so‗zlarida ifoda etiladi.