Ecologiya MurodovSh lot doc

7.11 Ekogenez. Ekotizim evolyutsiyasi ekogenez deb ham 
83 
118 

---

www.qmii.uz/e-lib 
www.qmii.uz/e-lib 
yig’indisi bo’lib, tizimning ichki xususiyatlarini o’zgarishiga uni 
o’zining rivojlanishi olib keladi. Bizningcha, A.M.Ivlev 
qarashlarida ko’p chalkashliklar bor. Birinchidan, tizim mavjudligi 
va faoliyatini olsak, ekotizim faoliyat qilmasdan oddiygina 
mavjud bo’lishi mumkin emas, faoliyat ko’rsatmasa ekotizim 
mavjudligini yo’qotadi. Ikkinchidan, ekotizimda tashqi ta‘sirga 
javoban reaktsiya paydo bo’lishini asoslab berish mumkin emas. 
Iqlim, quyosh energiyasi, tuproq, jinslar, relef va boshqalarni 
tashqi omillar deb qarash mumkin. Lekin bu omillarni biz 
ekotopga (biotop) beogeotsenozning bir qismi sifatida 
birlashtiramiz. Biogeotsenoz yoki ekotizimga nisbatan ular 
nafaqat tashqi, balki ichki omil hisoblanadi. Faraz qilaylik, bu 
omillar ekotizimga ta‘sir qilmay qo’ysa nima bo’ladi? Ma‘lum bir 
vaqt ekotizim faoliyatini davom etkazadi. Masalan: o’txo’r 
hayvonlar o’simlik qoldiqlaridan, yirtqich-konsumentlar esa ular 
bilan oziqlanadi. Shunday qilib tashqi ta‘sir ekotizimni 
qo’zg’atuvchi yagona sabab emas. 
6.2 Ekotizimning tashkil topishi. Har qanday tizimga
nisbatan ko’pchilik va umumiylik tushunchalari mavjud. 
Ko’pchilik – matematik mantiqdagi keng hajmli tushunchadir. 
Ko’pchilik boshqa tushunchalar orqali aniqlanadi. N.I. Kondakov 
bo’yicha ko’pchilik - bu ularni hammasi uchun tavsifli 
xususiyatga ega bo’lgan yig’indi, ba‘zi hududlarning qo’shilishi. 
O’z navbatida umumiylik deganda, bir xil belgilariga qarab 
birlashtirilgan hududlar yig’indisi tushuniladi. Masalan: qazilma 
organizmlar yig’indisi namunasi, zararkunandalar kollektsiyasi va 
boshq. 
Umumiy holda tizimlarning tashkil topishi deganda,