ataladi (ekotizimning paydo bo’lishini shu atama bilan atalsa
to’g’ri bo’lardi). Ekogenez ko’pgina ekologlar tomonidan
biogeotsenoz va butun biosferaning orqaga qaytmaslik
qonuniyatlari va jarayonlari rivojlanishining majmuasi sifatida
tushuniladi.
Ana shunday qonuniyatlardan biri, organizmlar va
ularning hayot faoliyati mahsulotining har xil geologik, fizik-
kimyoviy va boshqa jarayonlar ahamiyatining ko’payishi
hamda muhitda ularning ta‘siri kuchayishi (suv, havo va
yuqori tosh qisman litosfra) hisoblanadi.
Ushbu qonuniyat biotsenoz va ekotopda Quyosh
energiyasining yig’ilishi, ekotizim va uning mahsuldorligi
umumiy biomassasining ko’payishi, moddalar biotik aylanishini
doira
harakatining
kengayishi
va
organizmlarning
murakkablashishi bilan bog’liqdir. Kaynazoy oxirida, ekotizim va
uning evolyutsiyasida, ekologik qoidalarga muvofiq, insonning
tranfarmatsiyasi alohida ahamiyat kasb etadi, shunga muvofiq
tashkil etishning yuqori darajasi evolyutsiyaning quyi darajasini
determinatsiya qiladi. Biroq bu – evolyutsiyaning birdan-bir
asosiy yo’li emas.
Shunga qaramasdan evolyutsiya – tur doirasida
birmuncha mukammal tashkil etilgan shaklidan o’z-o’zini
boshqarishning evolyutsion harakati va faqat ekotizimda
populyatsion
shakldan
konsortsiongacha
o’z-o’zini
boshqarish- uning boshqa muhim xususiyati hisoblanadi.
Shunday qilib, ekotizim evolyutsiyasining tashkil topishi,
birinchi galda o’z-o’zini boshqarish va o’z-o’zini tashkil etishning
tobora murakkab shaklini paydo qiladi. Shulardan eng murakkabi
- konsortsiya bo’lib, bu ham o’z navbatida evolyutsion nuqtaga
yetgan; hozirgi paytda, hech bo’lmaganda uning uchta –
individiual, populyatsion va sinuzial (VI – bobda batafsil berilgan
q.k.) xili mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
