Electr xa'm magnetizm lat


birinen ajıratılgan (izolyatsiyalang’an) eki o’tkizgishke aytamız


Download 1.56 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/109
Sana03.02.2023
Hajmi1.56 Mb.
#1153366
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   109
Bog'liq
ELEKTR HA’M MAGNETIZM

birinen ajıratılgan (izolyatsiyalang’an) eki o’tkizgishke aytamız. Sol o’tkizgishlerdin’ 
formasına baylanıslı shar ta’rizli, tegis ha’m basqa da kondensatorlardın’ bolıwı mu’mkin (20-
su’wret). 
20-su’wret. Shar ta’rizli ha’m tegis kondensatordın’ su’wretleniwi. 
Kondensatordı payda etiwshi o’tkizgishlerdi kondensatordın’ astarları dep ataydı. Arasında bir 
tekli elektr maydanın payda etiw ushın astarlardı arnawlı formag’a iye etip sog’adı. 8-su’wrette 
tegis kondensatordın’ elektr maydanı, al 14-su’wrette tegis kondensatordın’ ishindegi elektr 
maydanının’ kondensatordın’ zaryadlang’an eki astarı payda etken maydanlardın’ qosındısına 
ten’ bolatug’ınlıg’ı ko’rsetilgen edi. Bir tekli maydanlardı a’dette bir birine jaqın turg’an tegis 
eki plastinka, eki kontsentrlik sfera (orayları bir noqatta jaylasqan eki sfera), eki koaksiallıq 
tsilindr (ko’sherleri bir bolg’an eki tsilindr) payda ete aladı. Usıg’an sa’ykes tegis, sferalıq ha’m 
tsilindrlik kondensatorlar boladı.


31 
Kondensatordın’ tiykarg’ı хarakteristikası bolıp onın’ sıyımlıg’ı bolıp tabıladı. Kondensatordın’ 
sıyımlıg’ı dep onın’ astarları arasındag’ı potentsiallar ayırmasın bir birlikke arttırıw ushın 
kerek bolg’an elektr zaryadlarının’ mug’darına aytadı. Yag’nıy 
=


(46) 
A’dette potentsiallar ayırması 

bolg’an shamanı sa’ykes noqatlar arasındag’ı kernew 
dep ataydı. Biz kernewdi 
ha’ripi menen belgileymiz. Demek kondensatordın’ sıyımlıg’ı dep 
=
(47) 
shamasın da aytadı ekenbiz. 
Tegis kondensatordın’ sıyımlıg’ı: 
=
4
(48) 
formulası menen an’latıladı. Bul an’latpada 
arqalı kondensator astarının’ maydanı, arqalı 
olar arasındag’ı qashıqlıq, 
arqalı astarlar arasındag’ı ortalıqtın’ dielektriklik sin’irgishligi 
belgilengen. 
Shar ta’rizli kondensatordın’ sıyımlıg’ı bolsa 
=
(49) 
shamasına ten’. Bul an’latpada 
ha’m 
ler arqalı eki kontsentrlik sferanın’ radiusları 
belgilengen. Bul radiuslardı shama menen o’z-ara ten’ ha’m 

= dep belgilesek, onda 
≈ 4
≈ 4
≈ 4
. Na’tiyjede (49)- formula (48)-formulag’a aylanadı. 
Endi kondensatorlardı o’z-ara jalg’aw ma’selesi menen tanısamız. Kondensatorlardı bir biri 
menen parallel ha’m izbe-iz jalg’aw mu’mkin (21-su’wret). Geypara jag’daylarda parallel ha’m 
izbe-iz jalg’awdın’ kombinatsiyaları da qollanıladı. 
21-su’wret. 
Kondensatorlardı bir biri menen 
parallel (a) ha’m izbe-iz (b
tutastırıw. 


32 
O’z ara parallel etip tutastırılg’anda kondensatorlardın’ sıyımlıqları qosıladı. Cebebi bul 
jag’dayda eki kontensatordın’ astarları arasındag’ı potentsiallar ayırması birdey, al birdey 
astarlardın’ zaryadları qosıladı: 
=
+
. Bul shamanı potentsiallar ayırmasına bo’liw arqalı 
=
+
formulasın alamız. 
Al sıyımlıqları 
ha’m 
bolg’an kondensatorlardı izbe-iz tutastırsıq, onda ortada jaylasqan bir 
biri menen tutastırılg’an astarlar ta’sir arqalı zaryadlanadı ha’m sonlıqtan olardın’ zaryadları 
birdey, al belgileri qarama-qarsı. Usının’ saldarınan eki kondensatordın’ zaryadları birdey. 
Potentsiallar ayırması qosıladı 

= ( 

) + ( 

). Al 

=
,

=
,

= / 
 
bolg’anlıqtan 
1
=
1
+
1
 
Formulası alınadı. Bunnan 
=
an’latpası alınadı. Demek izbe-iz tutastırılg’anda sıyımlıq 
kemeyedi eken. Eger 
=
bolsa, onda
=
. Sıyımlıqları ha’r qıylı u’sh kondensatordı 
izbe-iz jalg’asaq, onda 
=
. Eger kondensatorlardın’ sıyımlıqları o’z-ara ten’ 
bolsa, onda 
=


Download 1.56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling