Electr xa'm magnetizm lat
Download 1.56 Mb. Pdf ko'rish
|
ELEKTR HA’M MAGNETIZM
- Bu sahifa navigatsiya:
- Magnit maydanları ushın Gauss teoreması
|
84 13-§. Magnit ag’ısı Magnit maydanındag’ı toqlı kontur. Magnit maydanı kernewliginin’ tsirkulyatsiyası. Magnit maydanındag’ı toq o’tip turg’an o’tkizgish. Amper ku’shi. Magnit maydanında qozg’alıwshı zaryadlang’an bo’lekshege ta’sir etiwshi ku’sh. Qozg’alıstag’ı zaryadlang’an bo’lekshenin’ magnit maydanı Magnit maydanları ushın Gauss teoreması. Elektr maydanın biz u’yrengenimizde qozgalmaytugın nokatlıq zaryadtın’ elektr maydanının’ kernewligin anıqlaytugın elementar nızam menen tanısıwdan basladıq. Bul elementar nızamnan eki integrallıq teorema keltirilip shıg’arıldı: birinshisi vektorının’ tuyıq bet arqalı ag’ısı haqqında, ekinshisi sol vektorının’ tuyıq kontur boyınsha tsirkulyatsiyası haqqında. Bunnan keyni bul teoremalar differentsial formalarg’a alıp kelindi. Bul jag’daylardın’ barlıg’ı da maydan teoriyasının’ tiykarg’ı ko’z- qarasları menen sa’ykes keletug’ınlıg’ın da’lillewge boladı. 51-su’wret. Qa’legen tuyıq beti arqalı o’tiwshi magnit ag’ımı nolge ten’ (qansha ku’sh sızıqları betke kirse, sonsha ku’sh sızıqları bet arqalı shıg’ıp ketedi. Magnit maydanın u’yrengende de tap usınday jollar menen ju’remiz. Magnit maydanı usınday zaryadlar ta’repinen qozdırıladı degen boljaw tiykarında vektorının’ tuyıq bet arqalı ag’ısın tabamız (qıskalıq maqsetinde magnit ag’ısı dep ataladı). Keyin sol vektordın’ tuyıq kontur boyınsha tsirkulyatsiyasın esaplaymız. Biz ıqtıyarlı alıng’an tuyıq beti arqalı o’tetug’ın magnit agısının’ nolge ten’ bolatug’ınlıgın da’lillewimiz kerek (51-su’wret). Bul ushın zaryad su’wret tegisligine perpendikulyar bag’ıtta ten’ o’lshewli qozg’aladı dep esaplaymız. 51-su’wrette sonday zaryadtın’ qozg’alısının’ saldarınan qozg’an magnit maydanının’ ku’sh sızıqları koaksial shen’berler tu’rinde ko’rsetilgen. Su’wrette keltirilgen jag’dayga itibar berip qaraytug’ın bolsaq, onda betine kiriwshi ku’sh sızıqlarının’ usı betten shıg’ıwshı ku’sh sızıqlarına ten’ ekenligin an’sat seziwge boladı. Demek usınday bet arqalı o’tiwshi tolıq (qosındı) ag’ıs nolge ten’ degen so’z (bert arqalı kirgen ku’sh sızıqlarının’ barlıg’ı da sol betten shıg’ıp ketedi). Demek teorema da’lillendi. Solay etip ∮( ) = 0. (137) Bul formula differentsial formada bılayınsha jazıladı: = 0. (138) Endi biz bul an’latpalardı elektr maydanın u’yrengenimizde alıng’an an’latpalar menen salıstıramız. Biz ∮( ) = 0, = 4 an’latpaların alg’an edik. 85 Endi biz magnetizm ta’limatının’ rawajlanıwının’ en’ baslang’ısh basqıshlarındag’ıday ko’z- qarasta turıp magnit maydanının’ deregi magnit zaryadları degen ideyanı usınamız. Bunday jag’dayda magnit zaryadları ha’m olar payda etken magnit maydanları arqalı Kulon nızamındag’ıday ta’sirlesiwdin’ ornı alıwı kerek. Biraq bunday boljaw (137)-formulag’a qayshı keledi. Bul formula magnit zaryadlarının’ joq ekenligin an’g’artadı. Bunday fundamentallıq na’tiyjenin’ durıslıg’ı tek turaqlı magnit maydanları haqqındag’ı ta’limat penen sheklenbeydi. Sonlıqtan (137)-ten’leme ha’m og’an ekvivalent bolg’an (138)-ten’leme qa’legen magnit maydanı ushın durıs dep juwmaq shıg’aramız. Ta’jiriybelerde alıng’an barlıq juwmaqlar usı juwmaqtın’ durıs ekenligin tastıyıqlaydı. (137)- ha’m (138)-ten’lemeler Maksvell ten’lemeler sistemasına usı sistemanın’ quramlıq bo’limleri sıpatında kiredi. Download 1.56 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|