Electr xa'm magnetizm lat

o’lshew printsipiallıq jaqtan mu’mkin.
Uzın, tuwrı sızıqlı o’tkizgishtin’ magnit maydanı. Da’slep ju’da’ uzın bolg’an ha’m 
tog’ı o’tip 
turg’an o’tkizgishti qaraymız. O’tkizgishti toq deregi menen tutastırıwshı o’tkizgishler bir 
birinen alısta tur dep esaplanadı. Bunday jag’dayda tuwrı sızıqlı o’tkizgishti sheksiz uzın 
o’tkizgish dep qaraw mu’mkin.

---

82 
50-su’wret. 
Tuwrı sızıqlı sheksiz uzın toqtın’ magnit 
maydanın esaplawg’a arnalg’an su’wret. 
toq elementinin’ magnit maydanı (50-su’wret) 
=
[ ] =
[
⊥
] 
formulası ja’rdeminde esaplanadı. Bul an’latpada 
⊥
 arqalı 
din’ ge perpendikulyar bolg’an 
qurawshısı belgilengen. Magnit ku’sh sızıqları orayı o’tkizgishtin’ orayında jaylasqan 
shen’berler bolıp tabıladı. Skalyar formada jokarıdag’ı an’latpanı bılayınsha ko’shirip jazamız: 
=
⊥
=
.
Bul an’latpada 
arqalı baqlaw noqatınan vektorı ko’rinetug’ın mu’yesh (50-su’wrette 
ko’rsetilgen). O’tkizgishke shekemgi qashıqlıqtı 
= arqalı belgilep
= /( ) 
an’latpasın alamız. Bul an’latpanı 
= − /2 den = + /2 ge shekem integrallaw biz izlep 
atırg’an na’tiyjeni beredi: 
=
. 
(133) 
Endi bir birine parallel bolg’an tuwrı sızıqlı sheksiz uzın eki toq arasındag’ı ta’sirlesiw ku’shin 
esaplawg’a boladı. Birinshi toq ekinshi toq o’tip turg’an orında 
=
maydanın payda etedi. 
Bul maydan ekinshi toqtın’ uzınlıg’ı 
bolg’an ushastkasına =
ku’shi menen ta’sir 
etedi. Demek biz esaplayın dep atırg’an ku’shtin’ ma’nisi 
=
. 
(134) 
Ta’jiriybede 
tin’ shamasın o’lshep elektrodinamikalıq turaqlı nın’ san ma’nisin esaplaw 
mu’mkin. Birinshi ret baskasharaq jollar menen bunday o’lshewler ha’m esaplawlar Vilgelm 
Veber (1804-1891) ha’m Rudolf Kolraush (1809-1858) ta’repnen 1856-jılı a’melge asırıldı ha’m 
tan’ qalarlıqtay na’tiyjelerdi aldı. Olar o’tkergen ta’jiriybelerinin’ da’lligi sheklerinde