Электр хавфсизлиги

9.6. To„siq qurilmalari. Xavfsizlik plakatlari va belgilari 
To‗siq qurilmalari, ishchilarning bexosdan kuchlanish ostidagi tok 
o‗tkazuvchi qismlarga xavfli masofagacha yaqinlashishdan saqlash, hamda 
taqsimlovchi uskunalar uchastkalariga kirish yo‗llarini to‗sish uchun qo‗llaniladi.
To‗siq qurilmalariga shitlar kiradi. Shitlar alif shimdirilgan va rangsiz lak 
surtilgan quruq taxtadan yoki tiniq elektrizolyatsiyalovchi materialdan tayyor-

---

153 
lanishi lozim. 
Ularga xavfsizlik texnikasi plakatlari mahkamlanishi yoki "Elektr uskuna-
larini ishlatishda xavfsizlik texnikasi qoidalari" ga muvofiq yozuvlar yozib 
qo‗yilishi lozim. 
Shitning tuzilishi mahkam, qulay, qiyshayishi va ag‗anashiga imkon 
bermaydigan choralar ko‗rilgan, og‗irligi esa, bir kishi ko‗tarib o‗rnatadigan 
bo‗lishi kerak. Shit balandligi kamida 1,7 m va pol bilan pastki qismi oralig‗i ko‗pi 
bilan 10 sm bo‗lishi shart. Shitlar shunday o‗rnatilishi kerakki, ular xavf paydo 
bo‗lganda xodimlarning xonadan chiqib ketishiga xalaqit bermasligi zarur. 
Shitlarning kuchlanish ostidagi tok o‗tkazuvchi qismlariga tegib tu-rishiga ruxsat 
berilmaydi. 
Ish joyini to‗suvchi shitdan kuchlanish ostidagi tok o‗tkazuvchi qismlari-
gacha bo‗lgan masofa, 1-jadvalda qayd etilgan masofaga mos kelishi shart.
To‗siqlarni mustahkam o‗rnatish yoki mahkamlash uchun mo‗ljallangan 
shitlarni ishlatishdan oldin, ularning ulangan qismlari mustahkamligini, barqaror-
ligini va detallarning chidamliligini tekshirish lozim. 
Xavfsizlik plakatlari va belgilari (bundan keyin plakatlar va belgilar), xatolik 
bilan ish joyiga kuchlanish berish mumkin bo‗lgan kommutatsion apparatlar 
harakatini ta‘qiqlash, kuchlanish ostida bo‗lgan tok o‗tkazuvchi qismlarga 
yaqinlashish xavfli ekanligini ogohlantirish, mehnat xavfsizligining muayyan 
talablari bajarilganidan so‗ng, ma‘lum harakatlarni amalga oshirishga ruxsat 
berish, turli ob‘ektlar, qurilmalar va ularning joylashgan o‗rnini ko‗rsatish uchun 
qo‗llanilishi zarur (24-rasm).
Plakatlar va belgilar ogohlantiruvchi, ta‘qiqlovchi, ko‗rsatmali va ko‗rsatuv-
chi guruhlarga bo‗linadi (11-ilova).
Plakat va belgilar qo‗llash xarakteriga qarab muntazam, hamda ko‗chma 
bo‗lishi mumkin. 
Muntazam plakat va belgilarni elektrizolyatsiyalovchi materiallardan 
(tekstolit, getinaks, polistirol va h.k.) tayyorlash tavsiya qilinadi, beton va metall 
yuzalariga (havo elektr uzatish tarmog‗i ustunlari, kamera eshiklari va h.k.) esa, 

---

154 
trafaretlar yordamida bo‗yoqlar bilan tushiriladi.
Metall plakat va belgilar o‗rnatishga ham ijozat beriladi. Ko‗chma plakatlar 
elektr izolyatsiyalovchi materiallardan (plastmassa, karton) tayyorlanishi lozim. 
Ochiq elektr uskunalarida metalldan tayyorlangan ko‗chma plakat va 
belgilarni qo‗llashga ijozat beriladi. Xavfsizlik plakatlari va belgilarining ro‗yxati, 
o‗lchami, shakli, ishlatish joyi, hamda sharti 11-ilovada keltirilgan.