Elektrotexnika elektr energiyasidan foydalanib ishlovchi qurilma va mexanizmlarni ishlashini, xamda elektr energiyasini ishlab chiqarish va uni uzatish bilan bog’liq muammolarini o’rganuvchi texnikikaviy fandir

P_N=P_A+P_B+P_S
Simmetrik tizim uchun P_N=3Pf
Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP) Q_A=I_A U_A sin_A
Q_B=I_B U_B sin_B
Q_S=I_S U_S sin_S
Q_N=Q_A +Q_B +Q_S
Simmetrik tizim uchun Q_N=3Q_f
Uch fazali sistemada to’la quvvat (VA, VAR) S_A=I_AU_A
S_B=I_B U_B
S_S=I_S U_S
S_N=S_A +S_B +S_S
Simmetrik tizim uchun S_N=3S_F
A A
B V
S S

N

24-rasm. Uch fazali sistemalarda quvvatni o’lchash. a) simmetrik; b) nosimmetrik rejim uchun.
Uch fazali elektr energiya tizimi o’ta samaradorligi yuqori bo’lgan energiyatizimitarkibini tashkil etadi. Ishlashga qulay xamda bir vaqtni o’zida uch fazali va bir fazali elektr energiya iste’molchilarini ishlatish imkoniyatini beradi.

Uch fazali zanjirlarda simmetrik va nosimmetrik ish rejimlar. Neytral simi.
Umuman olganda ish rejimlari elektr zanjirlari uchun quyidagicha bo’ladi.
1.Nominal (normal) rejim barcha elektr kurilmalarining ishlab chiqaruvchi zavodlar tomonidan ko’rsatilgan nominal tok -I _nom nominal kuchlanish - U _nom va nominal quvvat-R_nom bilan ishlashidir. Elektr qurilmasining nominal parametrlari, odatda uning pasportida ko’rsatilgan bo’ladi. Elektr zanjirlari xam nominal yuklansa shu rejimda ishlayotgan bo’ladi.
2.Salt ishlash rejimi - deganda tashqi zanjir manbaadan ajratilgan va uni qarshiligi amalda cheksizga teng bo’lib (R=) zanjirdan tok o’tmagandagi (I=O) xolat tushuniladi. Bu xolatda tizim xech qanday ish bajarmaydi.
3.Qisqa tutashuv rejimi deb, qismalaridagi kuchlanishi bo’lgan zanjir yoki zan-jir elementlarining qarshiliklarsiz o’zaro ulanib qolishiga aytiladi. Elektr qurilmalari uchun qisqa tutashuv rejimi salbiy xolat xisoblanadi. Elektr quril-malarini qisqa tutashuv toklaridan ximoyalash uchun zanjirni shikastlangan joyi ni tarmoqdan avtomatik ravishda uzib quyadigan ximoya qurilmalari qo’llaniladi.
Uch fazali tizimlarda iste’molchilar yuklamasi xar bir fazalarda bir xil bo’l sa bu simmetrik rejim deb ataladi, fazalardagi yuklanish qiymatlarini biri boshqasidan farq qilsa nosimmetrik rejimi deyiladi. Uch fazali (sinusoidal) tok zanjirida elektr energiyasining iste’molchilari uch fazali manbaaga “yulduz” yoki “uchburchak” sxema bo’yicha biriktiriladi. 3 fazali tok manbayiga iste’molchilarni qanday ulanishi ularning xar qaysi fazalarining qarshiliklarini qanday miqdordagi nominal kuchlanishga mo’ljallanganligiga bog’-lik. Iste’molchilari “yulduz” sxemada ulanganda Z_a, Z_v, Z_s faza qarshiliklari bosh uchlari A, V, S manbaadan kelayotgan liniya simiga, oxirgi uchlari esa neytral nuqta 0’ ga ulanadi. Bu erdan neyral simi ulanib tizimga qo’shiladi. CHunki u quyidagicha axamiyatga ega: a) 220 V kuchlanish olish uchun zarur, b) fazalar orasidagi toklar miqdorini iloji boricha neytrallaydi. Uch fazali sistema EYUKlarini oniy qiymatla ri miqdor jixatidan bir-biriga teng bo’lib, faza jixatidan bir-biridan 120⁰ ga farq qiladi.