Elektrotexnika elektr energiyasidan foydalanib ishlovchi qurilma va mexanizmlarni ishlashini, xamda elektr energiyasini ishlab chiqarish va uni uzatish bilan bog’liq muammolarini o’rganuvchi texnikikaviy fandir

8.5-rasm. Stabilovolt va diod-stabilizatorni sxemasi a) va volt - amper xarakteristikasi b).
Chiqish kuchlanishini stabilizatsiyasi kirish kuchlanishi U_k va yuklama qarshiligi R_n o’zgarganda sodir bo’ladi. CHiqish kuchlanishini xar qanday ortishi I_t tokini ko’payishiga olib keladi, lekin kirish kuchlanishini ortishi R_d qo’shimcha qarshilikda so’nadi, ya’ni U_k=R_d+I_t stabillash darajasi 0,1%dan ortmaydi. Parametrik o’zgarmas tok stabilizatorida stabillovchi zveno bo’lib nochiziqli element – stabilitron xisoblanadi. Oddiy parametrik kuchlanish stabilizatori kremniyli stabilitron asosida tuziladi (39-rasm.a), uni volt-amper tasifi(8.6-rasm.b) da ko’rsatilgan.

I_kir R_b I_chik U_st

A
U_b
U_k U_ch U_nom

VD I_{st min}I_nomI_{st max}

I
a) b)
8.6-rasm. Stabilizator sxemasi a) va uni volt-amper xarakteristikasi b).
Kompensatsion stabilizatorlar. Bu stabilizatorda, lampalar va yarim o’tkazgichlar asosida tuziladi (40-rasm).

V₁

U_kir R_b R_n I_chik U_chik

V₂

8.7-rasm. Tranzistorli stabilizator.
Stabilizator kuchaytiruvchi organ–triod V₁ va o’lchov organi–diod V₂ dan tuzilgan. Rezistor manfiy teskari bog’lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U_kir o’zgarganda triod V₁ chiqish kuchlanishi U_chik ni o’zgarishiga xalaqit beradi. Mobodo U_chik ortsa diod V₂ orqali tok ko’payadi, bu xolat R_b rezistorda kuchlanishni ortishiga va natijada V₁ triodni qisman yopilishiga va undagi kuchlanish tushuvini ortishiga sabab bo’ladi. Bu xolat stabilizatordagi chiqish kuchlanishini ortib ketishiga xalaqit beradi. CHiqish kuchlanishini qiymati amalda V₂ stabilizatordagiteskari kuchlanishga teng. Tokni stabillash uchun parametrik va kompensatsion stabilizatorlardan
foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining elementlari bulib xizmat kilishi mumkin. Ammo ularni issiklik inersiyasi kupligi (kattaligi) undan foydalanishni chegaralab kuyadi. 8.8-rasmda tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatori sxemasi kursatilgan.
I_yu R_yu

T₁ R_k

-E
U_chik

U_kir T₂
R₁
S_t