Elif Shafaq ishqqa oid qirq qoida
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Ishqqa oid 40 qoida
|
A.Z. Zaxara
«ShIRIN ShAKKOKLIK» Roman So'fiylar Qur'onning birinchi - «Al Fotiha» surasiga va uning birinchi «Bismi Allahi Ar- Rahmoni Ar-Rahim» (Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan boshlayman) oyatiga jo bo'lgan sir haqida gapiradilar. Va Bismillohning mohiyati «ba» harfidir. Va «ba» harfi ostida nuqta bordir. Butun koinot mana shu «ba» harfi ostidagi nuqtadadir. «Masnaviylar «B» harfidan boshlanadi. Romanning har bir bobi ham shunday boshlangan... SO'ZBOShI Diniy ziddiyatlar, siyosiy bahslar va hokimiyat uchun olib borilgan tinimsiz kurashlar tufayli o'n uchinchi asrda Anatoliyada ahvol juda suronli edi. G'arbda salibchilar Ierusalimga ketayotib, Konstantinopolni (Rimning sharqiy imperiyasi - Vizantiyaning poytaxti bo'lgan hozirgi Istanbulni) bosib olgan va talon-toroj qilgan edilar, bu esa Vizantiya imperiyasining inqirozga yuz tutishiga olib kelgan edi. Sharqdan esa harbiy daho Chingizxon boshchiligidagi qo'shin jadal olg'a siljib kelayotgan edi. Markazda esa, Vizantiya o'zining yo'qotgan kuch-qudratini qayta tiklashga urinayotgan chog'ida, turk qabilalari o'zaro jang qilishardi. Bu xristianlar xristianlar bilan, xristianlar musulmonlar bilan, musulmonlar musulmonlar bilan jang olib borayotgan bemisl xaos (boshboshdoqlik, tartibsizlik) davri edi. Qayoqqa qaramang, hammayoqdan nafrat va azobu uqubat, boz ustiga kelajak vahimasi ham ufurib turardi. Mana shu xaosning markazida taniqli islom ulamosi Jaloliddin Rumiy yashar edi. Uni Mavlono - «Ustoz» deb atar edilar, chunki Konyaning o'zida va undan tashqarida uning minglab shogirdlari bor edi va barcha musulmonlar uni o'zlarining yo'lchi yulduzlari deb hisoblar edilar. 1244 yil Rumiy o'zining g'ayrioddiy xulqu atvori va noshar'iy nutqlari bilan ajralib turadigan, darbadar darvish - Shams bilan uchrashadi. Bu uchrashuv har ikkisining ham hayotini o'zgartirib yuboradi. Ayni paytda bu uchrashuv, so'fiylar ikki ummonning birlashuviga qiyos etgan, mustahkam va hayratlanarli do'stlikning boshlanishiga ham olib keladi. Bu g'alati inson bilan tanishgach, Rumiy o'z ta'limotining bosh yo'nalishidan chetlashib, ehtirosli sufiy shoirga, ishq targ'ibotchisiga va darvishlar ekstatik holga olib keluvchi raqs uslubining yaratuvchisiga aylanadi. Omma ongiga fanatizm (mutaassiblik) o'ta singdirilgan va shu bilan bog'liq ziddiyatlar va to'qnashuvlar davrida Rumiy barcha insonlarni bir-biridan (e'tiqodi bo'yicha) ajratmaydigan yalpi umumiy ma'naviyatni yoqlab chiqdi. O'sha vaqtda ham hozirgi kunlardagiday, e'tiqodi boshqa odamlarga qarshi tashqi jangni jihod deb hisoblaydigan ko'pchilikning qarashlariga qarshi o'laroq, Rumiy insonni o'z soxta «men»iga, o'z nafsiga qarshi ichki jang olib borishi va g'alabasiga olib keladigan jihodni himoya qildi. Bu g'oyalarni yoqlovchilar uncha ko'p emas edi, shuningdek hamma ham o'z qalbini ishq uchun ocha olmas edi. Shams bilan Rumiy oralaridagi ma'naviy bog'lanish turli g'iybatlar, egri qarashlar va hujumlar manbaiga aylandi. Ularni tushunishmas, ularga hasad qilishar, balchiqqa bular edilar va oxir-oqibat eng yaqin kishilari ularga xiyonat qilishdi. Birinchi uchrashuvlaridan keyin uch yil o'tgach, ular fojiali tarzda bir-birlari bilan ajrashdilar. Lekin bu tugallangan voqea emas. Aslida bu tarixning nihoyasi yo'q. Va hozir, sakkiz asrdan keyin ham, Shams va Rumiy ruhlari hamon tirik va oralarimizda ufurib turibdi. Qotil 1252 yil, noyabr. Aleksandriya. Bechora murda yotipti. Ustida qalin suv qatlami. Lekin ko'rar ko'zlari charaqlab turipti, bamisoli, qayoqqa bormayin, osmonlardan turib meni dahshat bilan kuzatib yurgan ikki qora yulduz kabi. Men endi Aleksandriyadaman va yana sayohat qilsam meni arralayotgan bu xotiralardan, quloqlarimga eshitilib turgan bu ingrashdan, so'yilgan odamning so'nggi nafasi chiqishidan oldin aytgan, uning oxirgi kalimasi «kechir» degan vidolashuv hayqirig'idan qutulaman, deb umid qilaman. Birovni o'ldirsang, u odamdan nimadir o'zingga o'tadi - uning oxirgi nafasi, oxirgi qilgan harakati. Men buni qurbon bo'lgan odamning «tavqi la'nati» deyman. O'sha «narsa» senga yopishib oladi, teringning ostiga, yuragingga kiradi va ichingda yashaydi. Meni ko'chada ko'rayotgan odamlar bu haqida bilishmaydi va lekin men o'zim o'ldirgan barcha odamlardan nimalarnidir o'z ichimda saqlab yuraman. Ularni men xuddi ko'rinmas marjon kabi bo'ynimga osib yuraman, ularning mening vujudimga og'ir teginishlarini his etib turaman. Garchi yoqimsiz esada, men bu yuk bilan yashashga o'rganib qolganman va buni o'z ishimning bir qismi deb hisoblayman. Qobil Hobilni o'ldirganidan buyon har bitta qotilda uning o'ldirgan odami nafas oladi. Men uchun bu yangilik emas. Men bundan hatto xafa bo'lmayman. Xafa bo'lmay qolganman. Lekin nega men bu oxirgi qatldan keyin sira o'zimga kela olmayapman? Bu safar hammasi boshqacha bo'ldi, avvalboshdan hammasi noto'g'ri ketdi. Masalan, men bu ishni qanday olgan edim? Yoki, to'g'rirog'i, bu ish meni qanday topgan edi? 1248 yil erta bahorida men Konyadagi ishratxonaning egasi bo'lgan, jahldor erkakshoda ayolning xizmatida edim. Fohishalarni itoatda saqlash va o'zini to'g'ri tutishni istamaydigan tashrif buyuruvchilarni tiyib qo'yish mening xizmat vazifamga kirar edi. O'sha kunni xuddi kechagina bo'lganday eslayman. Menga Xudoni izlash istagida ishratxonadan qochib ketgan fohishani topib kelish buyurilgan edi. Bu kabi jononalar mening yuragimni ko'p marta vayron qilishgan, shuning uchun jahlim chiqib, uni tutib olib, yuzini bironta erkak hatto qaragisi kelmaydigan qilib, dabdalasini chiqarmoqchi bo'lib turgan edim. Bu ahmoq xotinni endi qo'lga kiritay deb turganimda birdan uyim ostonasida sirli xat paydo bo'ldi. Savodsiz bo'lganim uchun uni madrasada o'qiydigan talabaga olib borib, unga pul berib o'qitdim. Xat muallifi yashirin (anonim) edi, «Bir nechta chin e'tiqod egalari» degan imzo qo'yilgan edi. «Bizga sening qayerdan kelganing va avval nima bilan shug'ullanganing ishonchli manbadan ma'lum. Sen Qotillar jamoasining a'zosi bo'lgansan! (Qotillar yoki Assasianlar jamoasi (1096-1252) - salibchilarni o'ldirish uchun diniy va siyosiy arbob Hasan Ibn Sabboh tomonidan tuzilgan fanatik- musulmonlar jamoasi). Bizga shuningdek, Hasan Ibn Sabbohning o'limidan keyin va jamoangiz rahbarlari turmaga qamalganidan keyin jamoaning mavqei o'zgargani ham ma'lum. Sen Konyaga jazodan qochib kelgansan, shundan buyon yashirinib yuribsan». Va xatdan ularga bir ish yuzasidan mening xizmatim shoshilinch kerak bo'lib qolganini bildim. Shuningdek, menga bu ish uchun katta haq to'lanishi va’da qilingan va agar men rozi bo'lsam, qorong'u tushganda shahardagi ma'lum qovoqxonaga borishim kerakligi aytilgan edi. U erga kirgach, men derazaga eng yaqin stol yoniga, eshikka orqa o'girib, faqat polni ko'rish mumkin bo'lgan holda boshimni egib o'tirishim kerak edi. Shundan keyin bir yoki bir necha odam mening yonimga kelib o'tiradi va men bilan uzil-kesil bitimga keladi. Men ulardan hamma kerakli ma'lumotni olaman. Ular yonimga kelayotganlarida ham, suhbat vaqtida ham, ketayotganlarida ham men boshimni ko'tarmasligim va ularning betlariga qaramasligim kerak edi. G'alati maktub edi u. Ammo men shu paytgacha buyurtmachilarning injiqliklariga o'rganib ketgan edim. Ko'p yillar mobaynida turli odamlar meni ishga yollagan va ko'pchiligi o'z ismlarining sir saqlanishini istar edilar. O'z tajribamdan bilar edimki, buyurtmachi o'z ismini qanchalik qattiq yashirsa, u qurbon etiluvchiga shuncha yaqin bo'lib chiqardi. Lekin mening bu bilan ishim bo'lmagan. Mening ishim o'ldirish. Alamut (Alamut - joyning nomi, ma'nosi: burgut uyasi. Qotillar jamoasining qal'asi)dan ketgach, men o'zim uchun shunday hayotni tanlagan edim. Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|