Elif Shafaq ishqqa oid qirq qoida
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Ishqqa oid 40 qoida
|
Kimyo 1247 yil, may, Konya. Qochoq Shams Tabriziy hayotimga qaytib keldi. Lekin u juda o'zgarib ketipti va endi mendan nari yurayapti. Konyaga qaytish unga yoqmagan ko'rinadi. Shunga qaramay, u yoshargan va chiroyliroq ko'rinadi, uzun sochlari ko'ziga tushib turipti, Damashq quyoshida toblanipti. Lekin yana allanima borday ko'rinadi. Nima? Qanday tushunish mumkin? Ko'zlari dadil chaqnayapti, lekin qarashlari men odatda ko'rib yurganimday emas. Va Shamsning qarashlari hamma narsa haqida hammasini biladigan, lekin hech kim va hech nima bilan kurashishni boshqa istamaydigan odamning qarashlariga o'xshab qolgani haqidagi fikr miyamdan chiqmay qoldi. Rumiyda sodir bo'lgan o'zgarish bundan ham jid- diyroq edi. Men, Shams qaytib kelsa, bas - ustozning azoblari o'tib ketadi, deb o'ylagan edim, bunday bo'lmadi. Rumiy Shamsni shahar devori tashqarisida gullar bilan kutib oldi. Lekin birinchi quvonchli kunlar o'tib ketdi, Rumiy yana o'z qobig'iga o'ralib oldi, yana notanish bezovtalik qaytib keldi. Men buning sababini bilaman, deb o'ylayman. U bir marta Shamsni yo'qotdi, endi yana yo'qotish mumkinligidan qo'rqayapti. Uni mendan boshqa kim tushunardi, chunki men ham uni yo'qotishdan qo'rqayotgan edim. Mening o'z hissiyotlarim bilan bo'lishadigan yagona insonim Rumiyning marhuma xotini Gavhar edi. Uni inson deb bo'lmaydiku-ya, lekin men uni arvoh degim ham kelmaydi. Rumiylarnikiga kelgan birinchi kunimdan buyon u hamisha men bilan birga. Avvallari u bilan hamma narsalar haqida gaplashar edik, endi esa faqat Shams haqida gaplashamiz. - Rumiy juda qiynalayapti, men unga yordam berishni istayman, - dedim bugun Gavharga o'z tashvishlarim bilan bo'lishib. - Balki, bu qo'lingdan kelar. Ertalab uning miyasiga bir fikr keldi, hali buni hech kimga aytgani yo'q, - gapimga jumboqli qilib javob berdi Gavhar. - Qanday fikr ekan? - Rumiy, agar Shams uylansa, shaharliklar unga nisbatan ancha xayrixohroq bo'lishlari mumkin, deb hisoblayapti. G'iybatlar kamayardi, Shams Konyadan boshqa qochib ketmasligi ham mumkin bo'lardi. Mening yuragim qinidan chiqay dedi. Shams uylanadi! Kimga? Gavhar menga ohista qarab ko'ydi va dedi: - Rumiy seni Shamsga tegishga rozi bo'larmikansan, deb o'ylayapti. Men qattiq xayajonga tushdim. Va gap turmushga chiqishim haqidagi fikr hozircha miyamga kelmaganida emas edi. Men o'n beshga to'lganman, demak, turmushga chiqadigan yoshdaman, lekin, bilamanki, qizlar turmushga chiqqanlaridan keyin hayotlari o'zgaradi va o'zlari ham o'zgarishadi. Atrofdagilar ularga boshqacha munosabatda bo'lishadi, hatto bolalar ham turmushga chiqqan ayol bilan qiz bolaning farqiga borishadi. Gavhar mehr bilan jilmaydi va qo'limni ushladi. Meni Shams bilan birga bo'lishim emas, faqat erga tegish fikrining o'zi bezovta qilayotganini u yaxshi tushunardi, albatta. Ertasi kuni tushga yaqin Rumiyni axtarib topdim, u Ibn Rushdning «Taxofotut-Taxofut» nomli kitobini o'qib o'tirgan ekan. - Ha, Kimyo, - dedi u mehribonik bilan, - mendan nima istaysan? - Esingizdami, otam meni Konyaga olib kelganlarida, siz qiz bola yaxshi o'quvchi bo'la olmaydi, chunki u turmushga chiqib ketadi va bolalarni parvarish qilishi kerak bo'ladi, degan edingiz. - Albatta, esimda, - javob berdi Rumiy va ko'zlarida qiziqish alomati paydo bo'ldi. - O'sha kuni men o'zimga hech qachon turmush qurmayman va doimo o'quvchi bo'lib qolaman, deb va'da bergan edim. - Shunday degach, jim bo'lib qoldim, chunki aytmoqchi bo'lgan gapimni aytishdan qo'rqayotgandim. - Balki turmushga chiqsam ham, sizning uyingizda qolishim mumkindir? Shu uyda yashaydigan odamga turmushga chiqsam, demoqchi edim. - Sen Alovuddinga turmushga chiqishni istaysanmi? - so'radi Rumiy. - Alovuddinga? - so'radim men, nima uchun bu suhbatga Alovuddin aralashib qolganini tushunmay. Nima uchun u Alovuddin haqida gap ketayapti deb o'yladi? Alovuddin o'z tug'ishgan akamday-ku! Chamasi, Rumiy hayron bo'lganimni payqadi. - Yaqinda Alovuddin seni unga nikohlab berishimni mendan so'ragan edi. Men gung bo'lib qoldim. Yaxshiki, turmushga chiqish masalasida qiz bola ortiqcha gapirmasligi kerak degan qoida bor. Lekin men ko'proq bilishim kerak edi. - Siz unga nima deb javob berdingiz, ustoz? - Men oldin sendan so'rashim kerakligini aytdim. - Ustoz... - Men jim bo'lib qoldim, chunki ovozim chiqmay qoldi. - Men oldingizga Shams Tabriziyga tur-mushga chiqishni istashimni aytgani kelgan edim. Rumiy ishonqiramay menga qaradi. - Ishonching qat'iymi? - Bu har tomonlama yaxshi bo'lardi, - qiynalib dedim men. - Shams oilamiz a'zosiga aylanardi, yana U yerdan qochib ketishiga ham to'g'ri kelmasdi. - Sen shuning uchun unga turmushga chiqmoqchimisan? U Konyada qolsin uchunmi? - Yo'q, - javob berdim men. - Ya'ni, ha, lekin faqat shu uchun emas... Shams - mening taqdirim ekaniga ishonaman. Aslida bu Shams Tabriziyni sevishimni bo'ynimga olganim edi. To'y haqida birinchi bo'lib Kira bildi. U to'satdan paydo bo'lgan bu yangilikni hayrat bilan, mutlaqo sukut saqlab eshitdi va faqat taajjubda jilmayib qo'ydi. Keyin menga savollar yog'dirdi: - Shuni istayotganing aniqmi? Yoki shunchaki Rumiyga yordam berging kelganidan shunday deyapsanmi? Axir hali juda yoshsan! Yoshingga yaqinroq odamga tegsang, yaxshiroq bo'lishi haqida o'ylab ko'rdingmi? - Shams ishqda har qanday chegara yo'qoladi deydi. Kira og'ir xo'rsindi. - Oh, qizaloq, hammasi shunchalik oson bo'lsa koshki edi, - dedi u o'zining oqargan soch tolalarini ro'moli ostiga olarkan. - Shams - darbadar darvish bo'lsa, u hech qanday qonunga bo'ysunmasa. Bunday erkaklarga oilaviy hayot to'g'ri kelmaydi, ular yaxshi er bo'la olishmaydi. - Hechqisi yo'q, u o'zgaradi, - dedim men qat'iyat bilan. - Men unga shuncha ko'p muhabbat va baxt berayki, albatta, o'zgaradi. U yaxshi er va yaxshi ota bo'lishni o'rganadi. Vassalom. U menga diqqat bilan qaradi va boshqa e'tiroz bildirmadi. O'sha tun men juda yaxshi uxladim. O'zimga ishonchim qat'iy edi va g'alaba kayfini surardim. Axir ayollarning azaldan soddadillik bilan asrlar bo'yi, o'z muhabbatim bilan sevgan insonimni o'zgartira olaman, deb yo'l qo'yib keladigan eng oddiy va eng og'riqli xatoni takrorlayotganimni qayoqdan bilibman?.. |
