Elmi redaktor: Rəvcilər: dos. E. N. Kərimo v prof. I. A. Kərimli dos. T.Ş.Şükürov

Şəkil 1.3. Kompaniyanın fəaliyyətinin beynəlxalq miqyasda 

artırılması hesabına məhsul vahidi üzrə xərclərinin aşağı 

salınması. 

Daxili bazardakı marketinqin olduğu kimi, heç bir dəyişiklik, uyğunlaşma aparılmadan 

daxili  bazarın  tələbinə  uyğun  gələn  məhsulunu  xarici  bazara  tətbiq  etmək  firma  üçün 

təhlükəlidir. Çox vaxt xarici istehlakçı ona yad olan məhsulu qəbul etmir. Belə strategiya 

əsasən xarici bazara yeni çıxan ixtisaslaşmamış, təcrübəsiz kompaniyalara xasdır. 

17 

Firmanın xarici bazardakı ilk addımları adətən öz sistematikliyi ilə seçilmir. Təsadüfi və 

emprik xarakter daşıyır (sınaq və səhvlər metodu). 

Kompaniya  xarici  bazara  çıxarkən  onun  əsas  məqsədi  fəaliyyətini  coğrafi  olaraq 

genişləndirməkdən ibarətdir. Bunu etməzdən əvvəl, firma gərək hansı bazarın onun əmtəəsi 

və  xidməti  üçün  daha  əlverişli  olduğunu,  hansı  bazarın  ona  daha  çox  gəlir  gətirəcəyini 

müəyyənləşdirsin. 

İkinci  etapda  firma  beynəlmiləlləşmə  hesabına  xaricdə  öz  biznesini  genişləndirmək 

strategiyasını  hazırlayır.  Bunu  bir  qayda  olaraq,  öz  beynəlxalq  fəaliyyətini  nıultimilli- 

ləşdirmə  vasitəsilə,  yəni  ayrı-ayrı  ölkələrdə  regionlarda  marketinq-miks  elementlərini 

uyğunlaşdırmaq tədbirləri həyala keçirərək, bazarların hər birində fərdiləşdirmək məqsədilə 

daha  yüksək  rəqabət  üstünlüklərini  təmin  edirlər.  Bu  etapda  firma  xarici  lokal  bazarın 

potensialının  artımı  məsələsini  həll  edir  və  istehsalın  və  satışın  miqyasının  artırılması 

hesabına xərclərə qənaət üstünlüklərindən istifadə edir. Bu, əmtəənin modifikasiyası  yolu 

ilə, yerli tələbata uyğun yeni malların hazırlanması ilə həyata keçirilir. 

Üçimcii  etapda  firmanın  xarici  marketinq  fəaliyyətinin  uyğunlaşma  strategiyalarının 

standartlaşması  baş  verir.  Bu  yolla  firma  xarici  lokal  bazarlarda  aparılan  uyğunlaşma 

tədbirlərini azaltmağa çalışırlar. Bu da beynəlxalq biznesin gəlirliliyini artırır. 

Dördüncü  etapda  kompaniyanın  beynəlxalq  səviyyədə  inteqrasiya  və  koordinasiya 

mexanizmi  strategiyası  həyata keçirilir, müxtəlif ölkələrdə  yerləşən kompaniya bölmələri 

arasında biznes təcrübəsi biliklərin mübadiləsi ötürülməsi aktivləşdirilir ki, bu da qlobal və 

rcgioani  bazara  istiqamətlənmiş  strategiyanın  yaranmasına  səbəb  olur.  Aydındır  ki, 

kompaniya  ücün  hər  bir  xarici  lokal  bazar  üçün  strategiya  hazırlamaqdan  bu  daha 

əlverişlidir. 

Bu etapda firma beynəlxalq marketinq strategiyasını təkmilləşdirərək vahid inteqrasiya 

olunmuş,  standart  qlobal  strategiya  işləmək  imkanı  qazanır.  Bununla  belə,  əgər  bir  sıra 

nəzərə çarpmayan uyğunlaşmalar aparılarsa, bunlar o qədər də rol oynamır. 1.4-cü şəkildə 

marketinq fəaliyyətinin beynəlmiləlləşməsinin inkişafının mərhələləri göstərilmişdir. 

I. 

 

a 

/ \ / 

\

 

A - osas ölko 

■ ■Sorhod 

 

 

 

 

Xarici 

ölkələr 

18 

II. 

 

a 

Əsas öDcə 

.Sərhəd 

U

 

^ 

B ölkəsi 

C ölkəsi 

 

 

Xarici 

ölkələr 

D ölkəsi E ölkəsi 

 

B ölkəsi 

C ölkəsi 

D ölkəsi 

E ölkəsi 

Şəkil 4. Beynəlxalq marketinqin inkişafının əsas mərhələləri. 

Birinci mərhələ: daxili bazardakı marketinq strategiyası ilə eyni olan strategiya. 

İkinci  mərhələ:  multimilli,  yəni  xarici  lokal  bazara  marketinq  strategiyasının 

uyğunlaşdıniması. 

Üçüncü  mərhələ:  beynəlxalq  marketinqin  standartlaşmasının  uyğunlaşdıniması 

strategiyası. 

Dördüncü mərhələ: beynəlxalq marketinqin qlobal standart strategiyası. 

Bu etaplar Q.Perlmutterin təklif etdiyi transmilli kompaniyaların inkişafının 4 mərhələsi 

ilə uyğun gəlir. 

Birinci  etnosentrik  mərhələdə  kompaniyanın  xarici  iqtisadi  fəaliyyətinə  daxili  bazara 

tabelilik nöqteyi-nəzərindən baxılır. Marketinqin daxili standartları xarici bazarda da tətbiq 

olunur. 

İkinci polisentrik mərhələdə xarici lokal bazarlarda alıcıların üstünlük verdiyi mədəni və 

başqa fərqlər nəzərə alınmaqla marketinq strategiyası tətbiq olunur. 

Üçüncü regionosentrik mərhələdə kompaniya rəhbərliyinin diqqəti kommunikasiyaya və 

regional şöbələrin səlahiyyətlərinin ötürülməsinə yönəldilir. 

Dördüncü  qlosentrik  və  ya  qlobal  mərhələdə  baş  kompaniyanın  xarici  bölmələri  ilə 

müəyyən standartlar üzrə beynəlxalq biznesin həyata keçirilməsi baş verir. 

19 

6.

 

Multimilli marketinq (uyğunlaşma strategiyası) 

Uyğunlaşma  strategiyası  firmaların  müxtəlif  ölkə  alıcılarının  istəklərinə,  adətlərinə, 

mədəniyyətlərinə, ticarətin təşkili qaydalarına, siyasi, hüquqi, coğrafi, demokratik və digər 

mühit amillərinə, eləcə də hər bir ölkənin rəqabət şəraitini nəzərə alaraq həyata keçirdikləri 

strategiyadır. 

Məsələn,  Prokter  end  Qembl  uyğunlaşma  və  ya  multimilli  strategiyanı  tətbiq  edir. 

Kameyin iyi, Krestin dadı, Head end Shoulders formulası regionlar üzrə fərqləndirilir. 

Belə strategiya xarici bazarlara gələcəkdə daxil olmaq üçün maraq yaradır və bunun da 

nəticəsi  olaraq  istehsal  olunan  məhsulun  çeşidinin  artırılması  həyata  keçirilir  ki,  bu  da 

müəyyən dərəcədə istehsal və satışın xarici ölkə bazarlarında genişləndirilməsi miqyasında 

səmərə yaradır. 

4Satışın 

həcmi A 

.tSatışın 

 

2Satişın 

həcmi 4 

A ölkəsi 

B ölkəsi 

C ölkəsi 

Şəkil 1, 5. Multimilli strategiyaya uyğun diferensasiya 

olunmuş mal xətti (2, 3, 4 - mal xətlərinin sayı). 

Bununla  belə,  beynəlxalq  bazarlarda  yeni  malların  irəlilədilməsi  çox  çətindir.  Bunun 

üçün  əlavə  xərclər  tələb  olunur.  Bundan  başqa  uyğunlaşma  strategiyasında  yerli  xarici 

bazarların rəqabətə cəlb olunmasına və yerli rəqiblərin təkliflərinə reaksiya verməyə ehtiyac 

duyulur. Uyğunlaşma strategiyasının həyata keçirilməsinin gedişində yerli xarici bazarların 

inkişafı  ciddi  məsələ  kimi  qoyulur.  Yerli  menecerlərin  uyğun  bazarlar  və  əmtəələr  üzrə 

hazırladıqları marketinq proqramlarının həvəsləndirilməsi və motiviəş- dirilməsi tədbirləri 

həyata keçirilir. Əsas diqqət  yerlərdə satışın  təşkilinə, bölgü infrastrukturunun inkişafına, 

xarici bazarlarda satış şəbəkəsinin təkmilləşməsinə yönəldilir. 

Bu  strategiya  getdikcə  qloballaşma  strategiyasına  güzəştə  gedir.  Amma  əks  hallar  da 

olur. XX əsrin 70-ci illərində Avropada məişət elektrotexnikasını istehsal edən əsas firmalar 

regional standart marketinq strategiyasını əsas istiqamət kimi tətbiq edirdilər, amma 8Ü-ci 

illərdə uyğunlaşmış multimilli strategiyanı beynəlxalq bazar fəaliyyətinə tətbiq etdilər. 

7.

 

Uyğunlaşmış, diffcrensasiyalı standartlaşmış strategiya 

Standart və uyğunlaşdırılmış strategiyalar arasında kompromis kimi uyğunlaşdırılmış və 

ya differensasiya olunmuş strategiya xidmət edir və bu strategiyaya beynəlxalq marketinqdə 

qlobal  strategiyaya  keçid  kimi  baxılır.  Başqa  bir  hal  da  mövcuddur  ki,  firma  qlobal 

strategiyadan uyğunlaşmış və ya differensial strategiyaya keçir. 

20 

Bu halda baş kompaniya beynəlxalq marketinqin qlobal strategiyasını hazırlayır və xarici 

filialın idarəetmə halqasının yerli adət-ənənələri, milli xüsusiyyətləri daha yaxşı bilməsinə 

inanaraq  öz  qlobal  strategiyalarını  müxtəlif  variasiyalarda  həyata  keçirirlər.  Bununla 

əlaqədar  beynəlxalq  marketinqdə  aşağıdakı  şüar  çox  geniş  yayılmışdır:  “Yerli  fəaliyyət 

göstər, qlobal ol”. 

Belə strategiyanın tərəfdarlarından olan Collet Dickenson Peers ənd Partners firmasının 

vitse prezidenti T.Briq Hall həm də Ted Beits kompaniyasının sədri B.Traqos “vahid qlobal 

marketinq”  terminində  əksmənahğı  qeyd  edərək  göstərmişlər  ki,  “vahid  qlobal  istehlakçı 

mövcud deyil”. 

Differensial standartlaşma strategiyasına tipik luisal olaraq Mc.Donald's kompaniyasının 

strategiyasını göstərə bilərik. Bu kompaniya istənilən ölkədəki restoranında vahid standart 

sistem üzrə xidmət təklif edir. Amma hər bir ölkənin istehlakçılarının zövqünün özünəxashğı 

nəzərə alınaraq menyu zənginləşdirilir. Məsələn, Fransa və Almaniyada menyuya salat əlavə 

olunub,  Avstraliyada  qoyun  əti  ilə  piroq,  Almaniyada  pivə,  Fransada  şərab,  Flippində 

spagetti  və  s.  əlavə  olunur  ki,  bu  da  yerli  milli,  mətbəxi  olan  restoranlarla  rəqabəti 

asanlaşdırır. 

Tamamilə qloballaşmış, standart strategiyası tətbiq edən firmalar belə az da olsa, nəzərə 

çarpmayan  dərəcədə  adaptasiya,  yəni  uyğunlaşmadan  istifadə  edir.  Əksər  hallarda 

“Coca-Cola”  içkisi  müxtəlif  ölkələrdə  müxtəlif  dərəcədə  şirinliyə,  qazhhğa  malik  olur 

(Yunanıstanda o, daha az şirin. Şərqi Avropada az qazlı buraxılır). Bundan əlavə, ölkələrdən, 

onların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq qablaşması, şəkərin süni əvəzedicisi, içkinin müxtəlif 

növlərində dəyişdirilir. Levi Ştrauss Böyük Britaniya bazarında və digər xarici bazarlarda 

fərqli reklam kompaniyası strategiyası tətbiq edir.Bu kompaniyanın reklam meneceri Lcvis 

Den  Coy  bununla  əlaqədar  qeyd  etmişdir  ki,  ABŞ-da  bu  firmanın  məhsulu  dəbli, 

çoxfunksiyah hesab olunur, İngiltərədə keçmiş dəbli, Yaponiyada isə romantik ruhlu kimi 

qəbul  edilir.  Belə  vəziyyət  imkan  vermir  ki,  eyni  məzmunlu  reklamı  müxtəlif  bazarlarda 

tətbiq edəsən. 

Elektron  mallar  gərək  milli-texniki  standartlara  uyğun  olsun  və  müxtəlif  ölkə 

bazarlarında fərqli mövqe tuta bilsin. Belə ki, kompyuter sistemləri və soft-təminat öz texniki 

xarakteristikaları ilə Yaponiyada, ABŞ-da və Avropada olduğundan fərqlənirlər. Və yaxud, 

məsələn, “Boinq-737” avialaynerinin dünya bazarının genişləndirilməsi məsələsi gündəmə 

gələndə,  onun  inkişaf  etmiş  ölkə  bazarlarının  spesifikasına  uyğunsuzluğu  üzə 

çıxır.Təyyarənin  texniki  göstəriciləri  onun  daha  məhdud  sahələrdə  enməsini  mümkünsüz 

edirdi  (qanadların  konfiqurasiyası,  təkər  mexanizmi  və  s.).  Əsas  məhsulun  öz  vaxtında 

tələsik uyğunlaşma strategiyası “Boinq- 737”-ni dünyada ən çox “satılan” layner etdi. 

Unilever kompaniyasının misalı çox maraqlıdır, çünki öz məhsullarını dünya bazarında 

irəlilədilməsini  unifıkasiya  edilmiş  mövqeləşmə,  reklam  mövzusu  və  xüsusi  simvolların 

(oyuncaq  ayı)  tətbiqi  ilə  həyata  keçirdi,  amma  bununla  yanaşı,  xarici  və  yerh  bazarların 

xüsusiyyətlərindən asılı olaraq müxtəlif ticarət markalarından istifadə olunurdu. 

8.

 

Qlobal marketinq (standartlaşma strategiyası) 

XX  əsrin  sonunda  beynəlxalq  marketinq  üçün  dünya  bazarında  mal  yeridilişində 

qloballaşma və standartlaşma tendensiyası xas idi. Standartlaşma strategiyası müxtəlif xarici 

bazarlarda tətbiq olunan vahid qlobal strategiyadır. Qloballaşma strate 

21 

giyası  onda özünü  göstərir ki,  vahid  məhsul qamması  vahid  standart marketinq proqramı 

üzrə  mövcud  olur.  Məsələn,  “Coca-Cola”nm  prezidenti  bu  strategiyanı  “Bir  baxış,  bir 

səslənmə, bir satış” adlandırır. 

Qlobal  marketinq  ideyasının  nəzəri  işlənməsi  Harvard  Universitetinin  professoru 

T.Levittə  məxsusdur.  T.Levitt  qeyd  edir  ki,  nəqliyyat  vasitələrinin,  kommunikasiya 

texnologiyalarının  inkişafı  ilə  əlaqədar  müasir  dünya  vahid  ümumi  bazara  çevrilir.  Bu 

bazarda  insanlar  eyni  zövqlərə  və  üstünlüklərə  malikdirlər,  yaşadıqları  məkandan  asılı 

olmayaraq eyni bir əmtəəyə sahib olmağa, eyni bir həyat tərzi keçirməyi arzulayırlar. Bu da 

minimum xərclərlə əmtəəni standartlaşdırmaqda və onun satışını vahid unifı- kasiya edilmiş 

marketinq proqramı ilə dünya bazarı miqyasında təşkil etməyə əsas verir. Buna görə də hansı 

kompaniya  ki,  qlobal  marketinq  strategiyasını  həyata  keçirə  bilmir,onun  dünya  rəqabət 

mübarizəsində “yeni qlobal reallıq” şəraitində məğlub olmağı qaçılmazdır. 

Qlobal  strategiyanın  səmərəliliyinin  ən  görünən  misalı  alkoqolsuz  içkilər  və  tez 

hazırlanan  məhsullar  sahəsidir.  Belə  ki,  sərinləşdirici  Coca-Cola  içkisi  təkcə  yanğını 

söndürmür, həm də yer kürəsi əhalisinin zövq üstünlüklərinə uyğun gəlir. Baxmayaraq ki, 

elə  ölkələr  var  onlar  öz  sərinləşdirici  içkilərinə  malikdirlər.  Məsələn,  Rusiyada  kvas, 

Monqolustanda kumus, tropik ölkələrdə kokos südü və s. Qlobal strategiya əmtəəyə qarşı 

alıcı üstünlüklərini möhkəmlədir və əmtəəni qlobal brendə çevirir. 

Standartlaşmış qlobal mal markalarına parlaq nümunə olaraq “Coca-Cola”nı, “Colgate” 

diş  pastasmı,  “Malboro”  siqaretini,  “Mc.Donald's”  buterbrodlarmı,  “He-  vi  Strauss” 

cinslərini, “Black ənd Decker” elektrik alətlərini göstərə bilərik. 

Standartlaşma strategiyasının üstünlükləri o qədər cəlbedicidir ki, məsələn, kompaniya 

“Mars Marathou” adlı şokolad batonuna (İngiltərədə bu baton belə adlanırdı) dünyada geniş 

yayılmış “Snikers” marka adını verdi. 

Yapon  kompaniyası  “Canon”  dünyada  qlobal  bazar  üçün  ilk  surətçıxaran  aparatlar 

istehsal edərək Yaponiya üçün ənənəvi olan kağız formatından əl çəkdi. 

Birdəfəlik  streslər  hazırlayan  amerikan  kompaniyası  Becton  Dickinsona  qlobal 

strategiya  öz  rəqiblərinə  əsasən  də  yaponlara  3  əsas  bazarda  Honkonqda,  Sinqapurda  və 

Filippində eyni vaxtda müvəffəqiyyətlə hücum pozisiyasma kömək etdi. 

Qlobal fokuslanma - yapon avtomobil firmalarmm dünya bazarındakı müvəffəqiyyətinin 

səbəblərindən  biridir.  Mal  modelinin  sayma  görə  Toyota  Ceneral  molors-  dan  nəzərə 

çarpacaq  dərəcədə  geri  qalır  və  əsasən  hansı  ölkədə  yaşamaqlarından  asılı  olmayaraq 

avtomobillərin  üstünlüklərinə  istiqamətlənir.  Bu  yapon  kompaniyasına  amerikan 

rəqiblərindən daha çox mal satmağa imkan verir. 

Müasir dövrdə fəaliyyət göstərən bütün şirkətlərin .əsasən də TMS-n qlobal strategiyanı 

tətbiq etməsi vacib hesab olunur. 

Qloballaşma strategiyasının tətbiq olunması amilləri; 

1.

 

Bazar amilləri. 

-

 

istehlakçıları homogcnizasiyası və onların üstünlükləri; 

-

 

qlobal istehlakçı; 

-

 

qlobal mal hərəkəti kanalı. 

2.

 

Dəyər amilləri. 

-

 

standart əmtəəyə çəkilən xərclərə qənaət; 

-

 

standart marketinq proqramı xərclərinə qənaət; 

-

 

qabaqcıl biliklərdən və texnologiyalardan istifadə; 

Ə9 

-

 

resurs mənbələrinin səmərəliliyi. 

3.

 

Xarici mühit amilləri, dövlət tənzimlənməsi. 

-

 

qlobal dünya iqtisadiyyatı; 

-

 

dünya sahələrinin qloballaşması; 

-

 

elmi-texniki proqressin qloballaşması. 

4.

 

Rəqabət şərtləri. 

-

 

qlobal rəqabət; 

-

 

rəqabətin kəskinləşməsi. 

4.

 

Menecment və marketinq amilləri. 

-

 

aktiv menecmentin intensiv inkişafı; 

-

 

aktiv marketinqin yüksək texnologiyaları. 

Qloballaşma strategiyasının üstünlükləri aşağıdakılardır: 

•

 

Xərclərin ixtisarı; 

-

 

mal parametrik sırasının genişləndirilməsinə ehtiyac olmadığından nəzərə çar- pacaq 

qənaət; 

-

 

istehsalın və satışın və bütün marketinq miks elementləri daxil olmaqla miqyası ilə 

əlaqədar xərclərə qənaət; 

-

 

vahid marketinq proqramından istifadəyə görə qənaət. 

•

 

Məhsulun keyfiyyətinin və marketinq proqramının təkmilləşdirilməsi. 

•

 

Qlobal dünya miqyasında vahid reklam kompaniyasını keçirmək imkanı. 

•

 

Standartlaşmış maddi-texniki təchizatın üstünlükləri (bir ölkədə mal çatışma- dıqda 

başqa regionun ehtiyatından həmin kəsir ödənilir) 

•

 

Kompaniyanın beynəlxalq imicinin və onun əmtəəsinin imicinin yüksəldilməsi. 

•

 

Alıcı istəklərinin möhkəmləndirilməsi. 

•

 

Rəqabət təsirinin yüksəldilməsi. 

•

 

Beynəlxalq rəqabətdə uduş. 

Qloballaşma strategiyasının məhdudiyyətləri: 

Beynəlxalq  marketinqdə  tam  standartlaşmanı  əldə  etmək  çox  çətindir  və  bu  da 

standartlaşdırılmış ticarət markalarının işlənməsi ilə bağlı olan aşağıdakı məhdudiyyətlərlə 

bağlıdır. 

-

 

Mədəni  və  istehlakı  stereotipləri.  Müxtəlif  mədəni  şəraitlərdə  eyni  bir  mala  öz 

xarakterinə görə müxtəlif tələb formalaşır. Məsələn, Cənub-Şərqi Asiyada paltarı soyuq suda 

yuyurlar, Avropada isə isti, qaynar suda, buna görə də paltar yuyan maşınların konstruksiyası 

fərqləndirilir. 

-

 

Dil. Demək olar ki,  çox tez-tez əmtəənin  marka  adı  və reklamı dil fərqliliyinə  görə 

dəyişdirilir. Belə ki, fransız içkisi olan “Pschitt” İngiltərədə götürülmə sözlə eynilik təşkil 

edir.  Saç  şampunu  olan  “Wash  (voş)  &  Go”  birinci  sözə  görə  rusdilli  alıcılarda  müsbət 

emosiya yarada bilməz. 

-

 

Qaydalar və texniki normalar. Dünyada texniki normaların, qaydaların BMT və digər 

beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində standartlaşması üzrə böyük iş aparılmışdı. Amma yenə 

müəyyən  fərqlər  mövcuddur.  Misal  olaraq  müəyyən  rəngləyici  elementləri,  yeyinti 

əlavələrinin  müxtəlif  ölkələrdə  məhsulun  genetik  modifıka-  siyasımn  mümkün  normaları 

mövcuddur. 

23 

- Mal irəHhdilməsi üsuluna münasibətdə yerli xüsusiyyətlər və KİV-nin əldə olunması 

xüsusiyyətləri.  Burada  əsas  rol  milli  qanunçuliıqdakı  müxtəlifliklərdir.  Məsələn, 

Danimarkada  şərabın  reklamı  qadağandır,  amma  Niderlandda  qadağan  deyil,  Fransada 

televiziya  ilə  pivəni  reklamlaşdırmaq  olmaz,  Almaniyada  və  bir  sıra  Avropa  ölkələrində 

olar.  Yerli  xüsusiyyətlərdən,  alıcı  üstünlüklərindən  asılı  olaraq  satışın  stimullaşdırılması 

fərqlənir. Fransız alıcıları üçün uduşlu kuponlar və ikisi birində qablaşdırılması, ingilislərdə 

isə güzəşt faizləri effektivli sayılır. 

Təşkilat strukturu və işgüzar mədəniyyət standartlaşma strategiyasını tətbiq etmək xarici 

filialın rəhbərliyinin yüksək dərəcədə sərbəst olması ilə fərqləndikdə çətinləşir. Xaricdə yerli 

kompaniya  alındıqda,  yerli  idarə  heyəti  aşırı  dərəcədə  yerli  bazarın  xüsusiyyətlərinə 

köklənir. 

Qloballaşma strategiyasının çatışmazlıqları: 

1.

 

Qloballaşma strategiyasını  həyata keçirən firmaların fəaliyyətinin  koordinasiyasının 

çətinləşməsi, ştatın genişləndirilməsi idarəetmə xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına 

gətirib çıxarır. 

2.

 

Rəhbərliyin və idarəetmənin yüksək səviyyədə mərkəzləşməsi heyətin işgüzar ruhuna 

və motivləşməsinə mənfi təsir göstərir. 

3.

 

Qlobal strategiya buraxılan səhvlərin qloballığı nöqteyi-nəzərindən təhlükəlidir. 

4.

 

Məhsulun  standartlaşması  və  eyniləşdirilməsi  hansı  ölkədə  yaşamasından  asılı 

olmayaraq istehlakçı hazırlığının azalmasına gətirib çıxara bilər. 

Bundan başqa, qlobal standart məhsul qlobal bazar üçün işlənilir və o ,həmişə ora daxil 

olan ölkə istehlakçılarının tələbini ödəmək iqtidarında olmur. 

5.

 

Mərkəzləşmə  standartlaşma  və  rasionallaşma  fəaliyyəti  beynəlxalq  marketinqi 

konkret alıcının konkret tələbatının ödənilməsinə istiqamət kimi əsil mahiyyətindən məhrum 

edir.  Unifikasiya  olunmuş  marketinq  yerli  alıcı  tələbatına  və  davranışına  uyğunlaşma 

imkanını  azaldır.  Məsələn,  “British  Airline”  firmasının  baş  ofisi,  məşhur  “Saachi  ənd 

Saachi”  reklam  kompaniyasının  hazırladığı  Nyu-Yorkun  mərkəzi  kvartalmın  təsviri  olan 

“Manhattan Landinq” televiziya rolikini bəyənib, onu qlobal, müvəffəqiyyətli hesab edərək 

bütün  ölkələrdə  öz  xidmətinin  reklamı  üçün  tövsiyə  etdiyi  halda,  Nyu-Yorkun  əksər 

görünüşləri gərəkli emosiya və əhvali-ruhiyyə oyatmırdı. 

6.

 

Beynəlxalq  fəaliyyət  riski,  o  cümlədən  müxtəlif  ölkələrdən  alman  gəlirləri  və 

xərclərdəki  fərqlə  bağlı  olan  valyuta  riskləri  də  yüksəlir.  Valyuta  ödəmələri  belə  halda 

sığortalanmaya ehtiyac hiss edir. 

7.

 

İnteqrasiya  olunmuş  rəqabət  fəaliyyəti  gəlirlərin  azalmasına  gətirib  çıxarır,  yerli 

bazarlarda  rəqabət  mövqeyi  pisləşir.  Belə  halda  kompaniyanın  ayrı-ayrı  bölmələri 

kompaniyanın bütövlükdə maraqları naminə özünü qurban vermək məcburiyyətində qalır. 

8.

 

Qlobal marketinqdə kommunikasiya siyasətinin rolu çox yüksəkdir. Kommunikasiya 

siyasəti bütün dünyada alıcıların qəbul etdiyi qərarla təsir göstərməklə qurtarmır, bu, həm də 

alıcının hisslərinə, emosiyalarına, təəssüratlarına təsir edir (yəni nə təklif olunursa, bu elə 

ona lazım olan maldır). Bu son halda alıcının narazılığının səbəbi ola bilər. 

24 

Yoxlama sualları 

1)

 

Beynəlxalq marketinq nəyi öyrənir, predmeti nədir? 

2)

 

Beynəlxalq marketinqin obyektiv xarakteri hansı proseslərlə şərtlənir? 

3)

 

Beynəlxalq marketinqin konsepsiyaları hansılardır? 

4)

 

Beynəlxalq marketinq milli marketinqdən nə ilə fərqlənir? 

5)

 

“Kaskad” beynəlxalq marketinq nədir? 

6)

 

Beynəlxalq marketinqin tətbiq səviyyələri hansılardır? 

7)

 

Transmilli  kompaniyaların  Q.Perlamutterə  görə  dörd  inkişaf  mərhələsinə 

xarakteristika verin. 

8)

 

Beynəlxalq  marketinqin  əsas  strategiyasının  inkişafı  əks  olunan  şəkili  şərh  edin. 

Misallar göstərin. 

9)

 

Qloballaşma,  standartlaşma  strategiyalarının  inkişafı  yolundakı  məhdudiyyətlərə 

misal göstərin.