Elmurodov jonibek akbar o’G’LI

5. Kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik prinsipi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida shunday deyilgan: “Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha aʼzolari o’zlarining xalqaro munosabatlarida har qanday davlatning hududiy yaxlitligi yoki siyosiy mustaqilligiga qarshi yoki Birlashgan Millatlar Tashkilotining maqsadlariga to’g’ri kelmaydigan boshqa usullar bilan tahdid qilish yoki kuch ishlatishdan tiyilishlari kerak. " Kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik tamoyili zamonaviy xalqaro huquqning merosidir. Uning ahamiyati shundaki, u davlatlarning urush qilish huquqini taqiqlaydi, bosqinchilik urushini xalqaro jinoyat sifatida belgilaydi. Lekin shu bilan birga, tajovuzkor harakatlarni sodir etgan yoki amalga oshirayotgan davlatning tajovuzkoriga qarshi qurolli kuch ishlatish kuch ishlatmaslik tamoyiliga zid emas. Bundan tashqari, BMT Nizomining 51-moddasiga ko’ra, hujum qilinayotgan davlat shaxsiy yoki jamoaviy o’zini o’zi himoya qilish huquqiga ega.
6. Chegaralarning daxlsizligi tamoyili. Xalqaro hujjatlarga ko’ra, bu tamoyil kuch ishlatmaslik tamoyilining ajralmas qismi hisoblanadi. U 1975-yildagi Xelsinki yakuniy aktida o’z mustaqilligini qo’lga kiritdi, unda “har bir davlat boshqa davlatning mavjud xalqaro chegaralarini buzish uchun kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qo’llashdan tiyilishga majburdir”. Qonunga ko’ra, chegaralarni zo’ravonlik bilan buzish mumkin emas. Ammo qo’shni davlatlar o’rtasidagi chegaralar yoʻnalishini shartnoma tuzgan tomonlarning kelishilgan, yaxshi niyatiga ko’ra o’zgartirish taqiqlangani yoʻq.
Qozog’iston ham boshqa tinchliksevar davlatlar singari chegaralar daxlsizligi tamoyiliga amal qiladi. Bu, xususan, Qozog’iston-Xitoy chegarasi rejimi masalalari bo’yicha Xitoy bilan erishilgan kelishuvlarda o’z ifodasini topdi.
7. Davlatlarning hududiy yaxlitligi tamoyili Xelsinki yakuniy aktida mustaqil xalqaro prinsip sifatida mustahkamlangan. Bu hujjatda davlatlar BMT Nizomiga zid bo’lgan va davlatlarning hududiy yaxlitligiga qarshi qaratilgan har qanday harakatlardan o’zini tiyishi lozimligi taʼkidlangan.
Ta’kidlash joizki, davlatlarning hududiy yaxlitligi va chegaralarining daxlsizligi tamoyillari XX asrning 90-yillari boshlarida postsovet hududida shakllangan yosh mustaqil davlatlarning alohida e’tiborini tortdi. Ular MDHga a’zo davlatlarning uchrashuvlari va qayta-qayta muhokamalariga sabab bo’ldi.
1994-yil 15-aprelda imzolangan MDHga a’zo davlatlarning suvereniteti, hududiy yaxlitligi va chegaralarining daxlsizligini hurmat qilish to’g’risidagi deklarasiyada MDHga a’zo davlatlar rahbarlari xalqaro huquqning umume’tirof etilgan me’yorlaridan kelib chiqib, maqsadlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomi va Evropada xavfsizlik va hamkorlik bo’yicha konferentsiya tamoyillari, hududiy yaxlitligini, chegaralar daxlsizligini tasdiqlagan holda, noqonuniy, hududiy egallab olish va chet el hududini bo’lib tashlashga qaratilgan har qanday harakatlardan voz kechish, harbiy, siyosiy, iqtisodiy yoki boshqa har qanday bosim, jumladan, blokada qilish, shuningdek, separatizmni qo’llab-quvvatlash va qo’llashdan tiyiladi. Hamdo’stlikka a'zo davlatlarning birortasining hududiy yaxlitligi va daxlsizligiga qarshi. Qozog’iston o’z tashqi siyosatining chinakam tinchliksevarligini namoyish etmoqda, shuning uchun uning chegaralari perimetri bo’ylab mustahkam siyosiy va xalqaro huquqiy poydevorga asoslangan ishonch, yaxshi qo’shnichilik va do’stlik kamari shakllandi.