Energetika va atrof-muhit o‘rtasidagi munosabat

Gaz sanoati. Bu mamlakat yoqilg‘i-energetika sanoatining eng rivojlangan va iqtisodiyotda 
salmoqli tarmog‘idir. Uni qazib olish va ishlatish miqdori katta tezlik bilan o‘sib bormoqda (masalan, 
mamlakatimda 1990-yilda 40,7 mlrd. m
3
, 1995-yilda 48,6 mlrd. m
3
, 2002 yilda 58,4 mlrd. m
3
). 
Hozirda 0‘zbekiston gaz zaxiralari va qazip shig’ariwda dunyoda birinchi o‘ntalikga kiradi. Mustaqil 
Davlatlar Hamdo‘stligi davlatlarida Rossiya va Qozog‘istondan keyin 3-o‘rinda turadi. 
Mamlakatimizda neft bilan birga uchraydigan tabiiy gazni qazib olish 1940-yildan oldin 
boshlangan. Yilma-yil mamlakatimiz gaz sanoatining geografiyasi kengayib borgan. Dastlab 
Farg‘ona vodiysida, 1960-yillarda Buxoro va Navoiy viloyatlarida, 1970- yillardan boshlab 
Qashqadaryoda gazning g‘oyat katta zaxiralari topilgan. 
Surxondaryo viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasining hududlaridan ham ko‘pgina gaz 
konlari topilgan. 1958 - 1960- yillarda Jarqoq-Buxoro-Toshkent gaz quvuri qurildi. Ushbu 
magistralning qurilishi shahar va ko'pgina qishloqlarni gazlashtirishga imkon berdi. 1962-yilda katta 

---

zaxiraga ega bo‘lgan gazli kon ishga tushirildi. Natijada 0‘zbekistonda birinchi marta gaz katta 
quvurlarda boshqa hududlarga, Rossiya (Ural), Qozog‘iston, Tojikiston va boltiqbo‘yi davlatlariga 
yetkazib berildi. Shu maqsadda, mamlakatimizda 3 ta ulkan (gigant) gaz quvurlari (Buxoro va Navoiy 
viloyatlari hududida) tezlik bilan qurilgan. Ushbu quvurlar orqali yiliga Rossiya (Ural)ga 21 mlrd. 
m
3
, “0‘rta Osiyo - Markaz” va “Buxoro-Toshkent-Bishkek- 
Olmota” deb nomlangan quvurlar orqali Qozog‘iston va Turkmaniston Respublikalariga 30 mlrd. 
m
3
gaz jo‘natib turilgan. 
1960 — 1970-yillarda 0‘zbekiston gaz sanoatida keskin o‘zgarish ro‘y bergan. Shu yillarda 
mamlakatda gaz qazib olish 71 
79 martaga o‘sgan. Mamlakat sanoati faqatgina yangi konlami topish va ishga tushga tushirish 
hisobiga rivojlanib brogan. 
1972- 
yilda Qashqadaryo viloyatida joylashgan Muborak gazni qayta ishlash zavodining 
birinchi navbati ishga tushilgan. 
Eng yirik gaz va neft konlari Janubiy-g‘arbiy Hisor va Buxoro- Xiva, Ustyurt, Surxondaryo va 
Farg‘ona hududlarida joylashgan. Eng yirik gaz, neft gaz kondensant konlaridan Gazli, Muborak, 
Shurtan, Ko‘kdumaloq, Qorovulbozor, Mingbuloq hisoblanadi. 
Mamlakatimizning 98 % gaz konlari oltingugurtli gazdir. 2002- yilda tabiiy gaz 54,8 mlrd. m
3
, 
neft va gaz kondensanti 7,2 mln. tonna va 321 ming tonna oltingugurt ishlab chiqarishga erishilgan. 
Shunday qilib, mamlakatimizning neft va gaz mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojini o‘z resurslari 
hisobiga qondirish dolzarb masalaga aylangan.