Energetika va atrof-muhit o‘rtasidagi munosabat

hosil bo‘lishi kuzatilmoqda. Ultrabinafsha nurlar ta’sirida kislorod (0
2
) molekulalari erkin 
atomlarga parchalanadi. Ular o‘z navbatida kislorodning boshqa molekulalariga birikib, ozon 
(O3) hosil qiladi.
Kislorodning erkin atomlari ozon molekulalari bilan reaksiyaga kirishib, kislorodning ikki 
molekulasini hosil qiladi. Shunday qilib, kislorod va azon o‘rtasida muvozanat o‘matiladi va 
ta’minlanadi. 
Biroq freon tipidagi ifloslantiruvchilar ozonning parchalanish jarayonini tezlashtiradi. Bu kislorod 
va azon o‘rtasidagi muvozanatni buzadi, ya’ni ozon konsentratsiyasi kamayadi. Butun sayyora 
miqyosidagi xavf-xatami e’tiborga olib, xalqaro jamoatchilik bu muammoni hal etishga dastlabki 
qadamlarini qo‘ydi. 1999-yilda freon ishlab chiqarishi yarim barovar kamaytirish borasida xalqaro 
shartnoma imzolandi. 
“Issiqxona samarasi” - atmosferada haroratning ortishidir. Yangi ma’lumotlar bo‘yicha, XX 
asming 80-yillarida XIX asming oxiridagiga qaraganda shimoliy yarim sharda harorat 0,5-0,6°S ga 
ko‘tarilgan. Prognoz bo‘yicha XXI asr boshlarida sayyoradagi o‘rtacha harorat yana 1,2°S ga ko‘tarilishi 
mumkin. Olimlar haroratning bu tarzda ko'tarilishini birinchi navbatda atmosferada karbonat angidrid 
gazi va aerozol (freon)lar miqdorining ortishiga bog‘lab tushuntiradilar. Bunda yeming issiqlik 
nurlanishini havo kuchli yutadi. Buni pamikdagi holatga o‘xshatish mumkin. Bunday “issiqxona 
samarasi” ning yaralishida issiqlik elektr stansiyasi (IES) va atom elektr stansiyasi (AES)dan ajraluvchi 
issiqlik ham ma’lum rol o‘ynaydi. 
Iqlimning isishi muzliklaming intensiv erishi va dunyo okeani sathining ko‘tarilishiga olib kelishi 
mumkin. Buning oqibatida yuzaga keladigan o‘zgarishlami oldindan bashorat qilish qiyin. Bu 
muammoni karbonat angidrid gazi va boshqa ifloslantiruvchilaming atmosferaga tarqalishini kamaytirib 
va tabiatdagi uglerod aylanishida muvozanatni ta’minlab hal etishi mumkin. 0‘rmonlaming yalpi tarzda 
yo‘qolishi - hozirgi zamondagi global ekologik muammolardan biridir. 0‘rmon turkumlari tabiiy 
ekosistemalaming normal “ishlashi”da muhim rol o‘ynaydi. Ular antropogen asosda kelib chiqqan 
atmosferadagi iflosliklami yutadi, tuproqni eroziyadan saqlaydi, sirtqi suvlaming normal oqimlarini 
tartibga soladi, tuproq suvlari darajasi pasayishiga daryolar, kanallar va suv havzalarining qurib 
qolishiga to‘sqinlik qiladi. 
0‘rmon maydonlari kamayishi biosferada uglerod va vodorod aylanishi 

---

jarayonini buzadi. 
O’rmonlarning yo‘qolishi ularning flora va faunalari xilma-xil turlarining halok bo‘lishiga olib 
keladi. Inson o‘rmonlami yo‘qotib, o‘z sayyorasi qiyofasining manzarasini tobora 
qashshoqlashtirmoqda. Oltingugurt ikki oksidi va azot oksidi yuzaga keltiradigan Idslota