Farg’ona shahar 8- o’rta ta’lim maktabi musiqa madaniyati fani

Yangi mavzuni mustahkamlash.

Xor deganda nimani tushunasiz va qanday ovoz turlarini bilasiz?

Xor san’ati rivojiga hissa qo‘shgan va qo‘shayotgan qanday jamoalar va bastakorlarni bilasiz?

Botir Umidjonovning «0‘zgancha» asari qanday xor uchun yozilganini tinglab, bilib olgan bo‘lsangiz ohangini kuylab bering.

Ton va yarim tonliklarni qanday ajratish yoki tuzish mumkin?

Darsni yakunlash va o‘quvchilarni baholash.

Uyga vazifa: mavzu bo‘yicha berilgan barcha ma’lumotlarni o‘qib-o‘rganib kelish.

Ko’rildi:_____________Sana_______________MMIBDO’



SANA: _____________________________

MAVZU: XOR UCHUN PROFESSIONAL JANRLARDA IJOD QILISH
TAYANCH SO’ZLAR: cholg’u asboblari, sol kaliti, xavfsizlik qoidalari, jihozlar, nota

Darsning maqsadi:

Ta‘limiy maqsad: O‘quvchilarga xаlq cholg’u asboblari haqida ma’lumotlar berish va undan foydalanishni o’rgatish.

Tarbiyaviy maqsad: O‘quvchilarni tozalikka, mehnatsevarlikka o‘rgatish. Turmushdagi ehtiyojlar va ulardan foydalanishni tushuntirish. Texnika xavfsizligi qoidalari, ish o‘rnini tashkil qilish qonun qoidalarini tushuntirish, sanitariya gigiyena talablariga to‘liq rioya etishni o‘rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilar tasavvurida xаlq cholg’u asboblari haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish.

Tayanch kompetensiyalar: Kommunikativ kompetensiya: o‘z fikrini og‘zaki bayon qila olish, mavzudan kelib chiqib savollarga to‘g‘ri javob berish, muloqotda muomala odobiga rioya qilish

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:mavjud axborot manbalaridan (audio-video yozuvlarga jo‘r bo‘lib kuylay olish) tinglash faoliyatida foydalana olish.

Fanga oid kompetensiyalar: Jamoa bo’lib kuylash kompetensiyasi: Turli tonallikdagi kuylarni kuylar oladi

Dars turi: Bilimlarni mustahkamlovchi. Yangi bilim beruvchi.

Dars uslubi: Tushuntirish, suxbat, tezkor savol – javob, amaliy mustaqil ishlar bajarish, munozara, ko‘rgazmali va boshqalar.

Dars metodi: guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum”, “Kim epchil-u, kim chaqqon”, “Klaster”, “B/B/B” metodlaridan foydalaniladi.

Darsda jihozi: Nota doskasi, sol kaliti, rasm va tarqatma materiallar, o‘quv qurollari, elekron materiallar, test materiallari.

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism:
   

Salomlashish Davomatni aniqlash, Darsga tayyorgarlik ko‘rish,O‘quvchilar diqqatini darsga qaratish.

2. 
   Uyga vazifani so‘rash:
   

1. 
   Savol – javob o‘tkazish
   
2. 
   Topshiriqlarni tekshirish
   

3. 
   Yangi mavzu bayoni:
   

0‘zbekiston bastakorlari tomonidan xor uchun yaratilgan asarlarning janrlari xilma-xildir. Bular — qo‘shiq, syuita, qasida, vokal-simfonik poema, kantata, oratoriya, simfoniya kabilar bo‘lib, ushbu janrlarda ko‘plab asarlar yaratilganligi talaygina ilmiy maqolalarda, kitob va darsliklarda e’tirof etilgan.

Bastakorlardan M. Burhonovning «Davlat madhiyasi», «Zarra gul», «Go‘zal qizga» qo‘shiqlari, «Alisher Navoiyga qasida»si, M. Nasi- movning «Dilbarim» vokal-simfonik syuitasi, S. Yudakovning «Mirzacho‘l» syuitasi, «Mening vatanim» kantatasi, S. Boboyevning «Xoral»i, «Aziz ustozlar» qo‘shig‘i, B. Umidjonovning «Qorasoch», «Alla», «Oq kaptar» qo‘shiqlari, M. Bafoyevning «Buxoro haqida» oratoriyasi, «Xor uchun» simfoniyasi, Sh. Yormatovning «Maysa», «0‘zbekiston tong yurtim», «Sog‘lom avlod qo‘shig‘i», «Nurli avlod» kabi qo‘shiqlari, G‘. Qodirovning «Ona qo‘llari», «Maktabjon — oftobjon» kantatasi, N. Norxo‘jayevning «Chamandagi gullarmiz», «Zavqing soch, qaldirg‘och», «Gul terdi gullar», «Yaxshi bola» kabi qo‘shiqlari, A. Mansurovning «Hur Respublikam», «Oq kaptarning parvozi», «Ming assalom, ustozlar!», «Bolarilar» qo‘shiqlari, «Bolalar xori va orkestr uchun» 1-simfoniyasi, R. Abdullayevning «Parvozdagi qushchalar» qo‘shig‘i, D. Omonullayevaning «Etikcham», «Diloromning qo‘shig‘i» kabilar xor uchun professional janrlarda ijod qilishning yorqin namunalari bo‘lib musiqa tarixida qoladi.

MUSIQADA LAD VA TONALLIK TUSHUNCHASI

Musiqiy tovushlar turlicha baland-pastlikka ega ekanligini bilib olgansiz. Lad deb tovushqator pog‘onalarining o‘zaro ma’lum bir munosabatiga aytiladi.

Musiqada xalq ladlari bilan bir qatorda «Major» va «Minor» deb ataluvchi ladlar keng ommalashgan. Ular turlicha xarakterga ega. Agar major ladi biroz kuchli, aniq va xush kayfiyatli bo‘lsa, minor ladi aksincha, mayin, yumshoq va mungli sado beradi. Lad musiqiy asar xarakterini belgilashda ham muhim omildir.

Yangi mavzuni mustahkamlash. Xalq qo‘shiqlarini xor uchun moslashtirgan qaysi bastakorlarni bilasiz? Asarlarini sanab o‘ting. Lad deb nimaga aytiladi?

Major va minorni bir-biridan qanday ajratish mumkin? Tuzilishi qanday bo‘ladi?

Tonallik deb nimaga aytiladi?

Darsni yakunlash va o‘quvchilarni baholash.

Uyga vazifa: mavzu bo‘yicha berilgan barcha ma’lumotlarni o‘qib-o‘rganib kelish

Ko’rildi:_____________Sana_______________MMIBDO’__SANA:_________________________________MAVZU:_XOR_JAMOALARINING_TUZILISHI_VA_TURLARI'>Ko’rildi:_____________Sana_______________MMIBDO’

SANA: _____________________________

MAVZU: XOR JAMOALARINING TUZILISHI VA TURLARI

Darsning maqsadi:

Ta‘limiy maqsad: O‘quvchilarga xаlq cholg’u asboblari haqida ma’lumotlar berish va undan foydalanishni o’rgatish.

Tarbiyaviy maqsad: O‘quvchilarni tozalikka, mehnatsevarlikka o‘rgatish. Turmushdagi ehtiyojlar va ulardan foydalanishni tushuntirish. Texnika xavfsizligi qoidalari, ish o‘rnini tashkil qilish qonun qoidalarini tushuntirish, sanitariya gigiyena talablariga to‘liq rioya etishni o‘rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilar tasavvurida xаlq cholg’u asboblari haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish.

Tayanch kompetensiyalar: Kommunikativ kompetensiya: o‘z fikrini og‘zaki bayon qila olish, mavzudan kelib chiqib savollarga to‘g‘ri javob berish, muloqotda muomala odobiga rioya qilish

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:mavjud axborot manbalaridan (audio-video yozuvlarga jo‘r bo‘lib kuylay olish) tinglash faoliyatida foydalana olish.

Fanga oid kompetensiyalar: Jamoa bo’lib kuylash kompetensiyasi: Turli tonallikdagi kuylarni kuylar oladi

Dars turi: Bilimlarni mustahkamlovchi. Yangi bilim beruvchi.

Dars uslubi: Tushuntirish, suxbat, tezkor savol – javob, amaliy mustaqil ishlar bajarish, munozara, ko‘rgazmali va boshqalar.

Dars metodi: guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum”, “Kim epchil-u, kim chaqqon”, “Klaster”, “B/B/B” metodlaridan foydalaniladi.

Darsda jihozi: Nota doskasi, sol kaliti, rasm va tarqatma materiallar, o‘quv qurollari, elekron materiallar, test materiallari.

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism:
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Davomatni aniqlash
   
3. 
   Darsga tayyorgarlik ko‘rish
   
4. 
   O‘quvchilar diqqatini darsga qaratish.
   

2. 
   Uyga vazifani so‘rash:
   

1. 
   Savol – javob o‘tkazish
   
2. 
   Topshiriqlarni tekshirish
   

3. 
   Yangi mavzu bayoni:
   

Har qanday badiiy ijrochilik jamoasi o‘rnatilgan qonun-qoidalarga asoslangan holda tuziladi. Xor jamoalari ham qoidalarga muvofiq bir necha turga bo‘linadi. Faqat erkaklardan tuzilgan xor — erkaklar xori, faqat xotin-qizlardan tuzilgan xor — xotin-qizlar xori deb ataladi. Erkaklar va xotin-qizlardan tuzilgan xorga aralash xor deyiladi. Faqat bolalardan tuzilgan xor esa bolalar xori deb nomlanadi. Bolalar xori aralash xorda ham ishtirok etishi mumkin.

Xor jamoalari xor asarini orkestr yoki cholg‘ular jo‘rligida ijro qiladilar. Cholg‘ular jo‘rligisiz, faqat o‘z ovozlarida kuylovchi xor jamoasi kapella deyiladi. Kapella ijrosi uchun yozilgan xor asari a’kapella deb ataladi.

Xor qatnashchilarining soni 20—30 tadan boshlab, ayrim hollarda 1000 va undan ortiq kishi bo‘lishi ham mumkin. Kamer xor, Katta xor, Yig‘ma xor deb asosan xor qatnashchilarining soniga qarab ayti­ladi.



Yangi mavzuni mustahkamlash.

Xor jamoalarining tuzilishi, turlari haqida nimalarni bilasiz?

Sahna madaniyati xor ijrochiligiga ham taalluqlimi?

Tinglangan qo‘shiqlar qanday jamoalar ijrosida yozib olingan?

«Aziz uztozlar»da qanday alteratsiya belgilari bor? Birgalikda kuylang.

Darsni yakunlash va o‘quvchilarni baholash.

Uyga vazifa: mavzu bo‘yicha berilgan barcha ma’lumotlarni o‘qib-o‘rganib kelish.

Ko’rildi:_____________Sana_______________MMIBDO’



SANA: _____________________________

MAVZU: XALQ CHOLG‘ULARI ORKESTRI VA XOR UCHUN 0‘ZBEKIST0N BASTAKORLARI IJODINING AHAMIYATI

Darsning maqsadi:

Ta‘limiy maqsad: O‘quvchilarga xаlq cholg’u asboblari haqida ma’lumotlar berish va undan foydalanishni o’rgatish.

Tarbiyaviy maqsad: O‘quvchilarni tozalikka, mehnatsevarlikka o‘rgatish. Turmushdagi ehtiyojlar va ulardan foydalanishni tushuntirish. Texnika xavfsizligi qoidalari, ish o‘rnini tashkil qilish qonun qoidalarini tushuntirish, sanitariya gigiyena talablariga to‘liq rioya etishni o‘rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilar tasavvurida xаlq cholg’u asboblari haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish.

Tayanch kompetensiyalar: Kommunikativ kompetensiya, ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi

Fanga oid kompetensiya: musiqaning badiiy tavsifini (quvnoq, sho‘x, g‘amgin va boshqalarni) bila oladi. jamoaviy o‘rganilgan qo‘shiqlarni yakka holda kuylay oladi. musiqaning tovush tembridan qaysi cholg‘uda (zarbli, chertma, damlida) ijro etilganligini topa oladi.

Dars turi: Bilimlarni mustahkamlovchi. Yangi bilim beruvchi.

Dars uslubi: Tushuntirish, suxbat, tezkor savol – javob, amaliy mustaqil ishlar bajarish, munozara, ko‘rgazmali va boshqalar.

Dars metodi: guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum”, “Kim epchil-u, kim chaqqon”, “Klaster”, “B/B/B” metodlaridan foydalaniladi.

Darsda jihozi: Nota doskasi, sol kaliti, rasm va tarqatma materiallar, o‘quv qurollari, elekron materiallar, test materiallari.

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism:
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Davomatni aniqlash
   
3. 
   Darsga tayyorgarlik ko‘rish
   
4. 
   O‘quvchilar diqqatini darsga qaratish.
   

2. 
   Uyga vazifani so‘rash:
   

1. 
   Savol – javob o‘tkazish
   
2. 
   Topshiriqlarni tekshirish
   

3. 
   Yangi mavzu bayoni:
   

Bugungi kunda 0‘zbekistonda xalq cholg‘ularidan tuzilgan bir talay orkestrlar faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Bular — Madaniyat va sport ishlari vazirligi qoshidagi Davlat orkestri, Doni Zokirov nomidagi orkestr, «So‘g‘diyona» kamer orkestri, Konservatoriya, San’at va madaniyat instituti, Respublika musiqa, san’at kollejlari talabalaridan tuzilgan orkestrlardir.

Respublikamizdagi mavjud xor jamoalari va ular uchun yaratilgan asarlar, bastakorlar ijodi haqidagi ma’lumotlarni siz o‘tgan darslarimizda o‘zlashtirib olgansiz.

Hozirgi davrda ham sanab o‘tilgan jamoalar uchun bastakorlar yangi-yangi ijod yo‘nalishlarida ko‘plab asarlar yaratib berishmoqda. Ular har kuni radio va televideniye toMqinlarida, konsert zallarida yangrab turadi.

Musiqa madaniyatimizning yil sayin rivojlanib borishida xalq cholg‘ulari orkestri va xor uchun 0‘zbekiston bastakorlarining ijodi katta ahamiyatga ega.