Hech kimsa (hech kimarsa) olmoshi ham hech kim olmoshiga ekvivalent bo’lgan: Tushmasun gul mavsumi' hech kimsa janandi'n (Lugf.). Qi'lmos ani'n takallumini hech kimsa rad (Nodira).
Hech kimarsa bo’lishsizlik olmoshi siyrak qo’llangan, ma'no jihatidan hech kim, hech kimsa olmoshlariga o’xshaydi: Hech kimarsa kelmagay (Lutf.). Hech kimarse qol yapmasunlar (SH. tar.).
Hech nima (hech+ne+ma) bo’lishsizlik olmoshi: Meni' tegan kishiga hech nema yoq (SH.tar.). Ana hech nema marham yerin tutmas (Nav.MQ).
Hech nemersa olmoshi kam uchraydi: Hech nemersa ana majhul yerdi (Nav.MN). Hechm nimarsa oqug’an yemas (BN)).
Hech qaysi' bo’lishsizlik olmoshi bo’lishsiz atributiv holat ma'nosini anglatgan; hech qaysi' mat’la'ni' ayta almadi'lar (Nav.MN) Hech qapsi' turk tili bilatakallum qi’la almaslar (Nav.ML).
Savol va topshiriqlar:
1.Eski o’zbek tilshunosluguda kishilik olmoshlarining turlanishiga manbalardan misol to’plang.
2.Eski o’zbek tilidagi gumon olmoshlarini faolarini sanab ko’rsating.
3.Olmoshning har bip ma`no turiga manbalardan misollar to’plang.
Tayanch tushunchalar:
Olmosh - ot, sifat, son va boshqa so’zlarning mavjudligini bevosita ifodalamay, ularning mavjudligini ko’rsatuvchi mustaqil so’z turkumi.
Kishilik olmoshlari - shaxslarni ko’rsatadi.
Ko'rsatish olmoshi - predmet, belgi, miqdor, vaqt va makonga nisbatan ishora qidadi.
O’zlik olmoshi - predmet, belgi va miqdorni ta`kidaab ko’rsatadi, tegishlilikni ifodalaydi.
So'roq olmoshi – so’rash ma`nosini ifodalaydi.
Belgilash olmoshi – to’daning qismini yoki to’dani, jamlikni bildiradi.
Gumon olmoshi - noaniq, shaxs, belgi, miqdorni biddiradi.
Bo’lishsizlik olmoshi - shaxs, belgi va miqdorni inkor etadi.
Olmoshning ma`no turlari - olmosh ifodalaydigan modal ma`nolar.
8-MA’RUZA FE`L
Do'stlaringiz bilan baham: |
