Texnologiyasi

Melioratsiya haqida tiishuncha.
Dehqonchilikda o‘simlik o‘stirish uchun 
sug‘orish ishlarida suvni me’yordan ortiqcha ishlatish, yog'in-sochinlar 
hisobiga tuproqning zich qatlamida sizot suvi to‘planib, sho‘rlanishiga 
olib keladi. Sho‘rlangan suv tepaga ko‘tarilib ekinlaiga zarar yetkazadi.
1 Jadval A ndijonda nash r etilgan “ Kuzgi boshoqli d o n ek inlarini parvarish
qilish q o ‘llanm asi”dan olindi.
71

---

Tuproqdagi ana shu zararli tuzlami kamaytirish yoki ulami haydalma 
qatlamdan pastga yuvib tushirish, yerning botqoqlanishini oldini olish 
yoki botqoq yerlaming zaxini qochirishdek tuproq holatini yaxshilash 
ishlari meliorativ tadbirlar deyiladi.
O'zbekiston qishloq xo‘jaligi sharoitida paxta, g‘alla va boshqa ekin- 
lardan m o‘tadil hosil olish uchun tuproqning meliorativ holatini 
yaxshilab borish muhim ahamiyat kasb etadi.
Dalalarni tekislash, suvdan foydalanish tadbirlari tuproqning 
meliorativ holatini yaxshilashga qaratilgan muhim agrotexnik cho- 
ralar hisoblanadi. Tekislangan dalalarda o ‘simlikning o ‘sishi va 
rivojlanishi uchun eng yaxshi sharoit vujudga keltiriladi. Sifatsiz tekis­
langan yerlarda ekin ekish paytida o ‘simliklar aniq joylashmaydi, 
nihollar bir tekis unmaydi.
Yerga solingan o‘g‘it suv bilan dalaga taqsimlanadi. Sifatsiz tekis­
langan yerlarda o ‘g‘it bir xilda taqsimlanmaydi, demak o'simliklar ola 
rivojlanadi. Bunda paxta va boshqa ekinlarning hosili kamayadi. Bu tajribada 
sinab ko'rilgan.
Tekislanmagan yoki sifatsiz tekislangan yerlarning sho‘rini yuvish 
yaxshi natijalar bermaydi. Masalan, mikropastliklarda tuproq ancha 
og‘ir bo‘ladi, chunki bu yerga suv bilan tuproqning eng mayda zarralari 
oqib kelib to ‘plangan bo‘ladi. Sug‘orish paytida suv yaxshi shimil- 
maydi. Tuproq qatlami havosiz holatda qolib biologik, kimyoviy 
jarayonlar buziladi, buning oqibatida, o‘simliklar m e’yorida o ‘sa ol- 
may qurib qoladi. Shunday qilib, dalalarni tekislash meliorativ tad- 
birlarning bir turi hisoblanib, sifatli tekislash ishlarini bajargandan 
keyingina sho'r yerlarni o‘zlashtirish mumkin bo'ladi.
11—rasm. P-2.8A rusumli uzun bazali tekislagich. 
72

---