Fizika guruh talabasi tojiboyeva zumradning optika
Download 0.71 Mb. Pdf ko'rish
|
Tojiboyeva Z optika kurs ishi 2-G fizika
|
4-rasm. Evakuatsiya qilingan kolbaga solingan qora va ko'zgu barglari hamda spinner 19 Keling, yorug'lik bosimining qiymatini hisoblaymiz. Energiya bilan yorug'lik oqimi S maydoni bo'lgan katta tanaga tushadi, bu yerdagi esa N - kvantlar soni. 5-rasm. SN kvantalari sirtdan aks etadi; (1-S ) N - so'riladi, S - aks ettirish koeffitsienti. Shunday qilib, bu korpuskulyar nazariyasi quyidagi xulosalarni anglatadi. Nur radiatsiya anglashmayapti moddiy ob'ektlar bosim va bosim kattaligi radiatsiya intensivligi mutanosib bo'ladi, mukammal tajribalarida tasdiqlangan. Quyosh nurlari bosimi oqibatlaridan biri shundaki, quyosh yonida parvoz qilayotgan kometalarning "dumlari" bor. Yorug‘likning moddaga ko‘rsatadigan turli ta’sirlari orasida uning bosimi juda katta ahamiyatga ega. Yorug‘liklarning bosimi yorug‘lik elektromagnitik nazariyasining rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Olimlar kometalarning harakatini kuzatib, kometalar quyosh yaqinida harakat qilganlarida, ularning gaz hamda chang zarralaridan tarkib topgan dumi doimo quyoshga nisbatan teskari tomonga qaraganligini va kometa quyoshga yaqinlashgan sari dumining cho‘zila borishini aniqlaganlar. 1619-yildayoq Kepler kometalarda dum hosil bo‘lishini quyosh nurlari bosimining natijasi sifatida tushuntirishga uringan edi. Yorug‘likning Maksvell yaratgan elektromagnit nazariyasi yorug‘lik oqimi biror jism sirtiga tushganda, bu sirtga bosim ta’sir ko‘rsatishi kerak, deb tasdiqlaydi. Bu nazariy bashoratni tasdiqlash sohasida qilingan ko‘pdan–ko‘p urinishlar muvofaqiyatsiz chiqdi. Ko‘pgina olimlar yorug‘lik bosimini sezish mumkinligiga hatto ishonmadilar ham. Biroq rus fizigi, Moskva universitetining professori P.N.Lebedev hamma qiyinchiliklarni yengib, juda ham nozik va murakab tajribalar o‘tkazish yo‘li bilan yorug‘likning avval qattiq jismlarga, so‘ngra esa 20 gazlarga bo‘lgan bosimini payqashga va ulchashga muvoffaq bo‘ldi. Yorug‘likning gazlarga bo‘lgan bosimining eksperiment yo‘li bilan payqalishi Keplerning kometalar dumini quyosh nurlari itaradi, degan gipotezasini tasdiqladi. Lebedev tajribalaridan so‘ng, kosmik jarayonlarga oid hamma nazariyalarda yorug‘lik bosimi hisobga olinadigan bo‘ldi. 6-rasmda shunday qurilmaning chizmasi ko‘rsatilganki, P.N. Lebedev ana shu qurilmadan foydalanib, yorug‘likning qattiq jismlarga bo‘lgan bosimini payqashga va uni o‘lchashga muvoffaq bo‘lgan. Elektr yoyi В dan kelayotgan yorug‘lik linza va ko‘zgular sistemasidan o‘tib, burama tarozining yengil diski R tushadi, burama tarozi havosi so‘rib olingan shisha ballon ichiga ingichka ip bilan osib qo‘yilgan. Burama tarozining yorug‘lik dastasi ta’siri ostida qancha burilishiga qarab yorug‘lik bosimining kattaligi haqida fikr yuritish mumkin bo‘ldi. Shu narsa ajoyibki, Lebedevning bu tajribasida yorug‘lik energiyasi to‘g‘ridan–to‘g‘ri mexanik energiyaga aylanadi. Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|