Fizika guruh talabasi tojiboyeva zumradning optika

2.2. Yorug’lik bosimining fotonlar nazariyasida talqin etilishi 
Fotonlar nazariyasida yorug’likning bosimini fotonlar impulsining yutuvchi 
yoki qaytaruvchi devorga uzatilish natijasi talqin etish mumkin. Chastotasi ν ga 
teng bo’lgan monoxramatik yorug’likning devorga tik tushayotgan va 1 cm² yuzaga 
1s da E ga teng energiyaga olib keladigan oqimida N ta foton bo’lib, N ning qiymati 
quyidagi shartdan aniqlanadi: 
Nhν = E 
N =
E
hν

---

16 
Har bir foton hν/c ga teng imulsga ega bo’lgani uchun, u yutuvchi 
devorgacha hν/c impuls, qaytaruvchi devorgacha 2hν/c impuls uzatadi. Shunday 
qilib, absolyut yutuvchi devorchaning 1cm² yuziga 1s ichida uzatiladigan impuls 
quydagiga teng bo’ladi: 
N hν
C
=
E
C
Lekin 1cm² yuzaga 1s da berilgan impuls shu yuzaga ta’sir qiladigan 
bosimning o’zidir. Shunday qilib yutuvchi devorlarga ta’sir qilayotgan bosim 
P=E/c ga, to’liq qaytuvchi devorchaga ta’sir qilayotgan bosim p=2E/c ga teng. 
Qaytish koeffitsenti R ga teng bo’lgan umumiy holda 1 s ichida tushayotgan 
fotonlarning to’liq N sonidan (1-R)N tasi yutiladi, RN tasi qaytadi. Ular tomondan 
sirt birligiga uzatilgan impuls bo’lib, Maksvell formulasiga to’g’ri keladi. 
(1 − R)
𝑁 ℎ𝜈
𝐶
+ RN2
ℎ𝜈
𝐶
= N
ℎ𝜈
𝐶
(1 + R) =
𝐸
𝐶
(1 + R) 
Yorug’lik bosimi hodisasi korpuskulyar yoki to’lqin nazariyasida qanday 
talqin etilgan bo’lmasin, bunday bosimning mavjudligini tajribada aniqlashning 
o’zi juda katta ahamiyatga ega. Bu fakt yorug’lik nuri energiyagagina emas, balki 
impulsga ham ega ekanligini ko’rsatib, yorug’likning moddiy ekanligini, yorug’lik 
ham modda bilan birga materiyaning bir ko’rinishi ekanligini shak-shubhasiz 
isbotlaydi.