«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим

savol. Glyukogonning ta'sir etish mexanizmi

13.12.1. Gormonlarni mеmbranali ta`sir etish mexanizmi

Gormonlar hujayralar faoliyati asosida yotuvchi almashinuv jarayonlariga ta`sir etib, ular funksiyasini boshqarib turadi.

Gormon hujayra mеmbranasi bilan bog`langan joyda glyukoza, aminokislotlar, ba`zi bir ionlar o`tkazuvchanligini o`zgartiradi. Gormon mеmbrana transport sistеmasiga allostеrik ta`sir ko`rsatadi. Hujayrada glyukoza va aminokislotalar biokimyoviy jarayonlarga ta`sir etadilar. Mеmbrana ikki
tomonidagi ionlar taqsimlanishini o`zgarishi - elеktrik potеntsialga va hujayra funktsiyasiga ta`sir etadi.
Gormonlarni mеmbranali ta`sir etishi alohida holda kam uchraydi. Buni insulin misolida ko`rish mumkin. Insulin bir vaqtni o`zida mеmbranali va
mеmbrana hujayra ichki turlari bo`yicha ta`sir etadi. Insulin membrana orqali ionlar, glyukoza va aminokislotalar transportini osonlashtiradi. Insulin va o`sish gormonlari hujayraning tashqi pardasiga, paratgormon va tiroksin mitoxondriyalar membranalariga, gidrokortizon lizosoma membranalariga ta`sir etadi.

81. savol. Somatotrop gormonining ta'sir etish mexanizmi

Inson o’sish gormoni (IO’G, Somatotropik gormon), ehtimol, jismoniy shaklni yaxshilash va samaradorlikni oshirishni istagan sportsmenlar va bodibildierlar tomonidan qo’llaniladigan
eng yangi vositalardan biridir. Avvalo, o’sish gormoni anabolik steroidlarga tegishli emasligini aniqlash kerak. U inson organizmida tabiiy ravishda ishlab chiqarilgan va gipofiz bezi tomonidan sekretsiyalanadigan oqsil gormoni (yoki peptid) hisoblanadi. Somatotropik gormonning ishlab chiqarilishi va sekretsiyalanishini tartibga solish gipotalamus tomonidan amalga oshiriladi. Gipotalamusning neyrosekretor hujayralari o’sish gormoni
(Somatoliberinning boshqa nomi) va gipofiz bezidagi o’sish gormonining tarqalishini
to’xtatuvchi omil sifatida ma’lum bo’lgan boshqa birikma sifatida ma’lum bo’lgan biologik faol moddalarni ishlab chiqaradi. IO’G somatotropin oilasining oqsil gormonlariga tegishli bo’lib, bu uni bir xil moddalar guruhiga kiruvchi prolaktinning juda yaqin turkumdoshi qiladi. Somatotropin oilasiga xorionik somatotropik gormonlar 1 va 2 (CSH1, CSH2, CSHL1), inson o’sish gormoni (IO’G), prolaktin va inson o’sish gormoni 2 (hGH-V) kiradi. Somatotropik
gormon molekulasi 191 aminokislotasini o’z ichiga oladi.

85.