Fiziologiya fanidan davolash ishi, pediatriya, tibbiy profilaktika, tibbiy biologiya va stomatologiya fakultetlari studentlari uchun yozma-og’zaki so’rov nazorat savollari
Qalqonsimon bez fiziologiyasi; Tiroksinning ta’sir etish mexanizmi
Download 1.86 Mb. Pdf ko'rish
|
Fiziologiya javoblari Mahmud Yazdanov unlocked
- Bu sahifa navigatsiya:
- 68. Kalsitoninning ta’sir etish mexanizmi;
- 69. Qalqonsimon bez oldi bezining fiziologiyasi; Paratgarmonning ta’sir etish mexanizmi;
|
67. Qalqonsimon bez fiziologiyasi; Tiroksinning ta’sir etish mexanizmi;
Qalqonsimon bezning asosiy marfo-funksional birligi bu follikulalardir. Follikulalar oval shaklida bo’lib, uning devori bir qator kubsimon epiteliyalardan tashkil topgan. Follikulalar kolloid suyuqligi bilan to’lgan bo’ladi, unda tiroksin va triyodtironin gormonlari tiroglobulin oqsili bilan birikkan holda bo’ladi. Follikulalar orasidagi bo’shliqdan kapillyarlar o’tadi va uni qon bilan ta’minlaydi. Qalqonsimon bezda qonning hajm tezligi boshqa a’zolarga nisbatdan ancha yuqori. Follikulalararo bo’shliqda parafollikulyar hujayralar ham joylashadi. (s- hujayralar), bu hujayralar tireokalsitonin gormonini ishlab chiqaradi. Tiroksin va triyodtironin biosintezi tirozin aminokislotalarini yodlash yo’li bilan amalga oshiriladi. Follikulalarda yodning miqdori qondagi konsentrasiyasidan 30 barobar ko’pdir, qalqonsimon bezning giperfuksiyasida bu nisbat yanada ortadi. Yodning follikulalar tomonidan yutilishi faol transport asosida amalga oshiriladi. 68. Kalsitoninning ta’sir etish mexanizmi; Kalsitonin yoki tireokalsitonin. Qondagi kalsiy miqdorini ozaytiradi. U suyak tizimiga, buyrak va ichakka ta’sir etib, paratgormon ta’siriga qarama-qarshi effektlar ko’rsatadi. Tireokalsitonin suyak to’qimasida osteoblastlar faolligini va mineralizasiya jarayonlarini tezlashtiradi. Buyrak va ichaklarda kalsiyning qayta so’rilishini sekinlashtirib, fosfatlarning qayta so’rilishini esa kuchaytiradi. Bu ta’sirlar oxir-oqibat gipokalsiyemiyaga olib keladi. Qalqonsimon bez gormonlari sekresiyasi gipotalamusning tireoliberin gormoni tomonidan idora etiladi. Tiroksin va triyodtironin sekresiyasini insonda uzoq davom etgan xissiy qo’zg’alishlar ham kuchaytiradi. Bundan tashqari inson tana haroratining pasayishi ham bu gormonlar sekresiyasini tezlashtiradi. 69. Qalqonsimon bez oldi bezining fiziologiyasi; Paratgarmonning ta’sir etish mexanizmi; Qalqonsimon oldi bezlari. Odamda to’rtta paratireoid bez bor, bulardan ikkitasi qalqonsimon bezning orqasida, qolgan ikkitasi esa qalqonsimon bezning pastki qutbida joylashadi. Bez to’qimasi qon va limfa tomirlariga boy. Qalqonsimon oldi bezlari hiqqildoqning yuqori nervidan innervasiya oladi. Paratgormon yoki paratirin qalqonsimon oldi bezlarida sintezlanadi. U qondagi kalsiy miqdorini oshiradi. Bu gormonning nishon-a’zolari suyak va buyrakdir. Suyak to’qimasida paratirin osteoklastlar vazifasini kuchaytiradi, bu o’z navbatida suyakning demineralizasiyasiga hamda qon plazmasida kalsiy va fosfor miqdorining ortishiga olib keladi. Paratgormon buyrak kanalchalarida kalsiy qayta so’rilishini stimullaydi. Fosfatni qayta so’rilishini esa tormozlaydi. Bu holat esa giperkalsiyemiyaga va fosfaturiyaga olib keladi. Fosfaturiyaning yuzaga chiqishi, ushbu gormonning giperkalsiyemik effektini amalga oshirishda katta ahamiyatga ega. Kalsiy fosfatlar bilan erimaydigan birikmalar hosil qiladi, fosfatlar siydik bilan katta tezlikda chiqadi, bu esa qonda erkin kalsiy miqdorining ortishiga olib keladi. Paratgormon kalsitriol sintezini kuchaytiradi, bu esa vitamin D 3 ning faol metaboliti bo’lib hisoblanadi. Vitamin D3 oldiniga terida ultrabinafsha nurlari ta’sirida nofaol holatda hosil bo’ladi, so’ngra esa paratgormon ta’sirida jigar va buyrakda faollashadi. Kalsitriol ichak devorida kalsiyni bog’lovchi oqsil hosil bo’lishini tezlashtiradi va natijada kalsiyning qayta so’rilishini kuchaytiradi, bu esa giperkalsiyemiyaga olib keladi. |
