Foydalanish usullari

Gipparx
- (milodgacha 190-125 y) birinchi bо‘lib
Oyning

о‘lchami
va undan yergacha bо‘lgan
masofani aniqlagan. U shaxsiy kuzatuvlari natijasida Quyosh yilining uzunligini
deyarli aniq hisoblab chiqib, faqatgina 6 daqiqaga xato qilgan. Olim

о‘sha
davrda 850 ta yulduzlarning joylashish holati katalogini ham tuzgan edi.





Klavdiy Ptolemeyning
"Almagest"
asari

о‘rta
asrlargacha astronomiyaga oid asarlarning sarasi hisoblangan. U sakkiz kitobdan
iborat "Geografiya"
asarining ham muallifidir.Ptolemey kartografik proyeksiyalar nazariyasini ham
yaratgan.Uning “Podshohlarning xronologik jadvali” asari xronologiyaga oid muhim
manba hisoblanadi. Gipparx va Klavdiy Ptolemeylarning merosi asosida miloddan
avvalgi II asrdaishlab chiqilgan Gipparx-Ptolemey jadvali Ulug‘bek davrigacha
eng ishonchli manba bо‘lib
xizmat qilgan.





2. Evropada xronologiya fanining vujudga kelishi va taraqqiyoti.





Mark Terensiy Varron

(milodimizgacha 116-27 y.) qomusiy olim bо‘lib, u olti yuzga yaqin asarlar
muallifidir. Uning asarlarining aksariyati xronologiyaga bag‘ishlangan. VIIasr
oxiri - VIII asrning birinchi choragida yashagan ingliz monaxi, solnomachi Beda
Dostopochtenniy xronologiyaga oid “Dunyoning
olti yoshi” nomli asar muallifidir. Uning asarida xristian erasining
asoslari haqida ma’lumot beriladi. XVIasrda fransuz olimi J.Skaliger tarixiy
xronologiyada tizimlashtirishni amalga oshirdi. U yulian uslubidagi solnomalar
tahririni ishlab chiqadi. 1583 yilda J.Skaliger “Vaqtni
hisoblash yuzasidan yangi tadqiqot” nomli asarini e’lon qiladi. 1582
yilda italyan olimlari Luidji Lilio (Aloiziy Liliy) va I.Danti yangi kalendarni
tuzib chiqadi. Bu kalendar tarixda Grigoriy kalendari nomi bilan shuhrat
qozonadi. XVIIasrda fransuz monaxi D.Petavi ham vaqtni hisoblash yuzasidan
tadqiqotlar olib boradi.




       
XVIIIasrda Rossiya olimlari xronologiya faniga oid tadqiqotlar olib
borganlar."Rossiya
tarixi" kitobining birinchi jildida V.N.Tatishev yozgan maxsus bob “Yilning
boshida vaqtni hisoblash” deb nomlanadi. Bu davrda M.V.Lomonosov,
M.M.Sherbatov, I.N.Boltin va A.L.Shletser xronologiya bilan shug‘ullandilar.





      


XVIIIasrga kelib Yevropada xronologiya mustaqil tarixiy fanga aylandi. Bunga
qator ingliz matematik va astronomlari

о‘z
xissalarni qо‘shdilar.
XVIIIasrо‘rtalarida
F.Chesterfildning tashabbusi bilan Angliyada grigorian kalendari qabul qilindi.




         
1825-1826 yillarda nemis astronomi X.L.Ideler tomonidan yozilgan ikki
jildlik “Matematik va texnik xronologiya”, L.Brossening “Xronologiya
texnikasiga doir” (SPb., 1868), F.Kaltenbrunnerning “Grigorian
kalendari islohoti tarixidan” (Vena, 1876), O.YE.Gartmanning “Rim
kalendari” (Leypsig, 1882), Y.I.Makdonaldning