Фтизиатрияда инфекцион назорат

Беморларни саралаш
Амбулаториялар: туберкулёзнинг касалхона ичи тарқалиш хавфини камайтириш учун, биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш, туберкулёзга қарши, беморлар идентификацияси, контагиозлик потенциалини аниқлашдан иборат. Беморлар кутиш жойлари, регистратура, кабинетларда эълонлар, плакатлар жойлаштириш. Қайсики беморлар респиратор ва бошқа симптоматика билан туберкулёзга шубҳа бўлганда махсус хонага навбатсиз киритилади. Кичик ёки ўрта тиббиет ходими даврий равишда навбатдаги бемордан шикоятларини сўрайди. Йўтал, қонли балғам, узоқ муддатли иситма, кўрикда беморлар потенциалини аниқлайди, кўрик пайтида врач хирургик маска тақиши ва изоляцияланган алоҳида хонада олиб боради, бемор балғами текширилади. Кўп сондаги беморларни саралашда оддий қисқа саволлар берилади, бемор яқин кунларда контактда бўлганлар сўралади.
Стационарлар: стационарда барча беморлар учун умумий профил, мустақил госпитализация, яққол симптоматика, туберкулёзга шубҳа, балғамни Циль-Нильсен усулида текшириш, кўкрак қафаси аъзолари обзор рентгенографияси ва фтизиатр кўриги. Бирламчи саралаш беморларни анамнези, қисқа кўриги, балғам микроскопияси, эпидемиологик идентификация хавф гуруҳи асосида қилинади. Бир қанча беморлар балғам микроскопияси мусбатлигида касаллик манбаси бўлади, улар касаллик тарқатадилар.
Беморлар оқимини ажратиш
Амбулатория: беморлар туберкулёз симптомлари билан саралангандан кейин улар навбатсиз текширилади ёки изоляцияланган хонада специфик қабулни кутиш буюрилади. Қисқа вақт ичида бемор текширилиши таъминланади. Биринчи навбатда барча беморлар туберкулёзга симптоматика шубҳа бўлганда биринчи порция балғам олинади (кейинги кун иккинчи ва учинчи порция олинади).
Стационар: стационарда туберкулёзга қарши беморлар оқимини ажратишда асосан балғам микроскопик текшируви, бактериологик экма ва қўзгатувчининг дориларга сезгирлиги тести, бемор ОИВ-холатини аниқлаш. Беморлар контингенти орасидан категориясини белгилаш, изоляциялаш.Тартиб ва вақт диагностик хонада беморлар учун регламентланган, индивидуаллаштирилган бўлиши керак, беморлар оқимини ҳар хил категорияга навбат ва вақт билан, тартибни назорат қилган ҳолатда (табиий ва механик вентиляция, бактерицид ултрабинафша нурланиш) маска ва респираторлар. Беморлар оқимини ажратишда муҳим административ ўлчов специфик белгилар, юқори хавф омили бўлиши, индивидуал респиратор ҳимоя, беморни меҳнатга лаёқатлилигини аниқлаш киради. Масалан: Диққат зона юқори хавф омили. Респираторларингизни тақинглар. Чиқиш фақат персонал учун. Беморлар чиқиши ман этилади. Н1 ва Н2 бўлим беморлари маска тақинглар ва бошқалар.
Бундай пайтда беморлар ва қатновчилар стационарда рухсат этилган йўллар орқали кўчирилади ва маска тақади, персонал ва консултантлар инфицирланиш юқори хавфи бўлгани учун респираторлар тақиш сўралади. Йилнинг иссиқ вақтларида беморлар тоза ҳавога кўп бактерия ажратадилар. Туберкулёз юқиш хавфи интенсив ҳаво алмашинувида минимал даражада бўлади. Касалхона ичи реинфекция юқори хавфини олдини олиш учун бемор билан тарбиявий ишлар олиб борилади, палата ва бўлимларга беморларни келиб кўриш персонал томонидан қўйилмайди.
Беморлар изоляцияси. Кўпроқ тарқалиши хавфли бўлган туберкулёз инфекцияли беморлар изоляция қилинади. Бунда асосий диққат дориларга резистент формасини йўқотишга қаратилади, асосий кўрсаткич балғам микроскопияси мусбатлиги. Изоляция қилинган беморлар кўп дориларга резистентлиги бўйича гуруҳларга тақсимланади ёки юқори хавфга (қайта даволаш ҳолати, самарасиз даво ва узилишлар, МЛУ беморлар билан контакт, сурункали касалликлар) олинади. Кўпроқ ОИВ-инфекцияланганлар изоляцияда ушланади, чунки уларга бошқа палаталардан касаллик юқиш хавфи юқори. Бундай беморлар туберкулёзга қарши даволанишдан ўзини олиб қочади, шунинг учун уларнинг изоляцияси ва даволаши яшаш жойида олиб борилади. Бу беморлар изоляцияси учун алохида блок, бокс алоҳида чиқиши, туалети, ваннахонаси билан. Палаталар қоидага кўра бир ўринли бўлиши керак. Беморлар изолятор ичида овқатланади. Изоляторда беморларни келиб кўриш тақиқланади. Махсус ажратилган жойларда очиқ ҳавога сайрга рухсат берилади. Беморларга асосан кечқурун сайрга рухсат берилади.
Тиббий ходимлар, беморлар, келувчиларни ўқитиш. Барча жараён қатнашчилари-администрация, тиббий ва техник ходимлар, беморлар ва уларнинг оиласи, келувчилар туберкулёз инфекцияси хавф омилларини, юқиш йўлларини, зарарланиш ўлчамларини билиши керак. Туберкулёзга қарши инфекцион назоратни ҳар хил аспектларда ўқитиш-барча программа компонентлари зарур, қайсики бу эффективликни аниқлайди. Ҳар бир туберкулёзга қарши муасссаса инфекцион назоратнинг битта муҳим томонини ўргатади, фақат бу барча тадбирларнинг маъносини яхши тушунган ҳамкор ёрдам бера олади. Тасодифан тиббий ходим, бемор, келувчилар тадбирлар ҳақида тўлиқ маълумотга эга бўлмаса, уни амалга ошириш бемор қаршилиги ёки яширин тўсқинлик қилгани учун иложсиз бўлади.
Барча муассаса ходимлари йилда 1 марта туберкулёзга қарши инфекцион назорат мавзусида маъруза эшитиши ва семинарда конкрет савол ва муаммолар, инфекция тарқалишининг профессионал хавф билан алоқаси ва муассасада инфекцион назорат тадбирлар системаси муҳокама қилиши. Ходимлар, юқори хавф бўлган зонада ишловчилар (бациляр бўлим,бактериологик лаборатория ходимлари, балғам йиғишга жавобгар ходимлар ингалятор ўтказувчилар, паталогоанатом, бронхоскопист, анестезиологлар) туберкулёз инфекцияси трансмиссиясини камайтириш учун юқори хавф бўлган манипуляцияларда стандарт операцион процедуралардан фойдаланиш, инсрукцияларга амал қилиш, биохавфсизликка риоя қилиш. Санитар-оқартув ишлари беморлар билан доимий ўтказилиши керак. Кутиш жойлари, палаталар, йўлакларда туберкулёз инфекцияси тарқалиш хавфи тўғрисида ҳар хил плакатлар, постерлар, листовкалар, буклетлар жойлаштириш – врач кўрсатмаларини бажариш зарурлиги;
-даволаш режимига риоя қилиш муҳимлиги;
- йўтал гигиенаси;
- изоляцияга кўрсатмалар;
- респиратор ҳимоя турлари ва бошқалар.
Стационарга госпитализация қилиш ёки амбулатор даволаш пайтида, вақти-вақти билан бу мавзуда суҳбат ўтказилиб туради. Бемор стационар ёки амбулатор даволаш бошланишида юқумли касаллик билан боғлиқ ҳуқуқ ва мажбуриятлари, муассасадаги талаб қилинадиган режим тўғрисида маълумотга эга бўлиши лозим. Ундан сўнг даволашга ва бажариладиган талабларга розилик ҳақидаги информацион формани имзолайди. Маълумот бериш жараёнида ҳам врач ҳам ўрта тиббий ҳодим қатнашиши керак. Бемор қуйидагилар ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлиши керак:
- инфекциянинг ҳаво йўли билан тарқалиши;
- яқин контактда хавфнинг юқорилиги;
- тиббий муассасадаги кесишган инфицирланиш хавфи;
- максимал ҳаво алмашинишининг аҳамияти;
- яхшироқ натижа берадиган вентиляция учун керакли шароитлар;
- бактерицид қурилмаларни ишлатиш режими;
- ултрабинфша нурланишнинг ижобий ва салбий таъсири;
- беморнинг ҳаводаги инфекцион аэрозол консентрациясини пасайтириш учун хирургик ниқобдан фойдаланиши аҳамияти ва бошқ.

Беморнинг қариндошлари ва яқинлари ҳам касаллик юқишини олдини олиш учун керакли маълумотга эга бўлишлари лозим. Уларга муассаса ва уйда қандай қоидаларга риоя қилишлари кераклиги акс эттирган буклетлар, қўлланмалар тақдим қилинади. Ҳали касаллик аниқланмаган беморлар ёки зарарланган воситалар билан ишлайдиган муассаса ҳодимлари, баъзи касб эгалари ҳам ТБга қарши инфекцион назорат ҳақида билимга эга бўлишлари шарт. Буларга: ОИВ/ОИТС билан курашиш маркази, патанатомия маркази, суд-тиббиёт экспертизаси маркази, саломатлик уйлари ва марказлари, анестизиология-реаниматология бўлими, хирургик бўлим ҳодимлари, эндоскопистлар ва бошқалар киради.

Агарда юқорида санаб ўтилган тиббиёт ҳодимларининг ТБга қарши назорат тўғрисидаги билими етарли бўлмаса, назокомиал ТБ хавфини олдини олиш учун сан-эпид назорати маркази ва ТБга қарши муассалар мутаҳассислари конференсияларда, семенарларда юқорида айтилган тадбирлар тўғрисида чиқишлар қилиши мақсадга мувофиқ.

2.3.3. Атроф-муҳит назорати.

Атроф-муҳит ҳолати назорати ёки инфекцион назорат инженер-техник тадбирлари ҳаво муҳитидаги инфекцион аэрозол консентрациясининг камайтиришга йўналтирилади.
Аниқланмаган бацилла ажратувчилар борлиги сабабли контагиоз аэрозол ҳаводан тўлиқ йўқотиш мумкин эмас.
Атроф-муҳит ҳолатининг назорати қуйидагилар қўлланилиши билан бўғлиқ:
- вентиляция (механик ва табиий)
- ултрабинафша бактерицид лампалар
- юқори эффектли ҳаво филтрлари

Атроф-муҳит ҳолатининг назорати биринчи навбатда ҳаводаги инфекцион аэрозол консентрацияси ошиши натижасида касаллик тарқалиши хавфи юқори бўлган жойлар (сил билан ўғриган беморлар ётувчи палаталар,балъғам индуцириялаш ва бронхоскопия учун хоналар,аутопсия ва микобактериологик лабораториялар ва бошқ.)да амалга ошириши керак.

Атроф муҳит ҳолати назорати административ назорат бўлмаган тақдирда кам натижа беради.

Вазият.