Genetikadan masala ishlash

64-masala. Ikkita kulrang tanali, uzun qanotli pashshalar o‘zaro chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning hammasi kulrang tanali, uzun qanotli bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan pashshalarning genotipini aniq aniqlash mumkinmi? Aniq aniqlash uchun qanday chatishtirish o‘tkazish kerak?

65-masala. Kulrang tanali, uzun qanotli pashshalar qora tanali, kalta qanotli pashshalar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning 50% i kulrang tanali, uzun qanotli va 50% i kalta qanotli, lekin kulrang tanali bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan pashshalarning va chatishtirishdan keyin olingan pashshalarning genotipini aniqlang.

66-masala. Kulrang tanali, uzun qanotli pashshalar qora tanali, kalta qanotli pashshalar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning 1/4 qismi kulrang tanali, uzun qanotli; 1/4 qismi kulrang tanali, kalta qanotli; 1/4 qismi qora tanali, uzun qanotli va 1/4 qismi qora tanali, kalta qanotli bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan pashshalarning genotipini aniqlang. Nima uchun fenotip bo‘yicha 1 : 1 : 1 : 1 nisbatda ajralish olinganligini tushuntiring.

67-masala*. Itlarda jun rangining qora bo‘lishi jigarrang bo‘lishi ustidan, kalta bo‘lishi uzun bo‘lishi ustidan to‘liq dominantlik qiladi. Har ikkala belgining rivojlanishini ta’min etuvchi genlar boshqa-boshqa xromosomalarda joylashgan.

1. 
   digeterozigotali qora va kalta junli itlar chatishtirilganda keyingi avlodda olingan kuchukchalarning necha foizi qora va kalta junli bo‘ladi?
   
2. 
   
   

2) ovchi qora, kalta junli it sotib olgan. Itning o‘rganilayotgan belgilar bo‘yicha qanday genotipga ega ekanligini aniq aniqlash uchun qanday chatishtirish o‘tkazish kerak?

Masalaning echilishi:

Belgi Gen
Jun rangi qora A

Jun rangi jigarrang a

Kalta jun B

Uzun jun b

qora kalta junli qora kalta junli

1) P ♀ AaBb X ♂ AaBb

g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab

F₁ 1. AABB - 1

2. AABb - 2 9/16 qora, kalta junli ( 9 AˍBˍ)

3. AaBB - 2

4. AaBb - 4

5. AAbb - 1 3/16 qora, uzun junli ( 3 Aˍbb)

6. Aabb - 2

7. aaBB - 1 3/16 jigarrang, kalta junli ( 3 aaBˍ)

8. aaBb - 2

9. aabb - 1 1/16 jigarrang, uzun junli ( 1 aabb)

Javob: 1) digeterozigotali qora, kalta junli itlar chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan kuchukchalarning 9/16 qismi qora, kalta junli bo‘ladi. Bu hamma olingan kuchukchalarning taxminan 56,2% ini tashkil qiladi.

2) ovchi qora, kalta junli itining genotipini aniq aniqlashi uchun itini jigarrang, uzun junli it bilan chatishtirishi kerak. Bunda keyingi avlodda har ikkala belgi bo‘yicha ajralish ketmasa, uning iti gomozigotali bo‘ladi.

qora, kalta junli jigarrang, uzun junli

P ♀ AABB X ♂ aabb

g AB ab

F₁ AaBb - qora, kalta junli

Agar birorta belgisi bo‘yicha ajralish ketsa, u geterozigotali bo‘ladi:

AABb, AaBB yoki AaBb.

1) P ♀ AABb X ♂ aabb

g AB, Ab ab

F₁ AaBb - qora, kalta junli

Aabb - qora, uzun junli

2) P ♀ AaBB X ♂ aabb

g AB, aB ab

F₁ AaBb - qora, kalta junli

aaBb - jigarrang, kalta junli

3) P ♀ AaBb X ♂ aabb

g AB, Ab, aB, ab ab

F₁ AaBb - qora, kalta junli

Aabb - qora, uzun junli

aaBb - jigarrang, kalta junli

aabb - jigarrang, uzun junli.

68-masala*. Uzunchoq va yashil mevali tarvuz ( № 1 va № 2) o‘simliklari yumaloq va chipor mevali ( № 3 va № 4) o‘simliklar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda quyidagi natijalar olingan:

1) № 1 va № 3 chatishtirishdan olingan F₁ o‘simliklarining hammasi yumaloq va yashil mevali bo‘lgan.

2) № 2 va № 4 chatishtirishdan olingan F₁ o‘simliklarining 20 tasi yumaloq va yashil mevali, 18 tasi yumaloq va chipor mevali, 22 tasi uzunchoq va yashil mevali hamda 25 tasi uzunchoq va chipor mevali bo‘lgan.

Olingan natijalarga qarab chatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotipini aniqlang.

Masalaning echilishi:

№ 1 № 3

1) P ♀ uzunchoq, yashil X ♂ yumaloq, chipor

aaBˍ Aˍbb

F₁ yumaloq, yashil

Birinchi avlodda olingan natijadan ko‘rinib turibdi-ki, mevaning yumaloq shaklda bo‘lishi uzunchoq shakli ustidan va mevaning yashil rangi chipor bo‘lishi ustidan to‘liq dominantlik qiladi. SHunga ko‘ra, № 1 tarvuzning genotipini aaB- va № 3 tarvuzning genotipini A-bb deb olish mumkin. Lekin, birinchi avlodda ajralish ketmaganligini hisobga olib, № 1 tarvuzning genotipi aaBB va № 3 tarvuzning genotipi Aabb deb olinadi. SHunga ko‘ra, № 1 x № 3 chatishtirishdan olingan natijani quyidagicha ifodalash mumkin:

P ♀ № 1 X ♂ № 3

aaBB AAbb

g aB Ab

F₁ AaBb - yumaloq, yashil

uzunchoq, yashil yumaloq, chipor

2) P ♀ № 2 X ♂ № 4

F₁ 20 ta yumaloq, yashil; 18 ta yumaloq, chipor; 22 ta uzunchoq, yashil; 25 ta uzunchoq, yashil.

№ 2 x № 4 chatishtirishdan olingan natija 1 : 1 : 1 : 1 nisbatga yaqin ekanligini hisobga olib va № 1 x № 3 chatishtirish natijasiga asoslanib, № 2 tarvuzning genotipini aaBb va № 4 tarvuzning genotipini Aabb deb belgilash mumkin. SHunga ko‘ra, № 2 x № 4 chatishtirishdan olingan natijani quyidagicha ifodalash mumkin:

P ♀ № 2 X ♂ № 4

aaBb Aabb

g aB, ab Ab, ab

F₁ AaBb - yumaloq, yashil

Aabb - yumaloq, chipor

aaBb - uzunchoq, yashil

aabb - uzunchoq, chipor.

69-masala. Bangidevona o‘simligida gulining alvon (qizil) rangda bo‘lishi (P) oq rangi (p) ustidan, ko‘saklarining tikanli bo‘lishi (S) silliq bo‘lishi (s) ustidan to‘liq dominantlik qiladi. Qizil gulli, silliq ko‘sakli bangidevona o‘simligi oq gulli, tikanli ko‘sakka ega o‘simliklar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan o‘simliklarning 320 tasi qizil gul, tikanli ko‘saklarga va 312 tasi qizil gul, silliq ko‘saklarga ega bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan va chatishtirishdan keyin olingan o‘simliklarning o‘rganilayotgan belgilar bo‘yicha genotiplarini aniqlang.

70-masala. Gomozigotali bangidevona o‘simliklari quyidagi tartiblarda chatishtirilgan:

1) qizil gulli, ko‘saklari tikanli x oq gulli, ko‘saklari silliq;

2) qizil gulli, ko‘saklari silliq x oq gulli, ko‘saklari silliq.

Har ikkala chatishtirishdan olingan F₁ o‘simliklari o‘zaro chatishtirilsa, o‘rganilayotgan belgilar bo‘yicha keyingi avlodda olingan o‘simliklarning genotipi va fenotipi qanday bo‘ladi? Ularning nisbatlarini aniqlang.

71-masala. Qovoq o‘simliklarida mevaning oq rangda bo‘lishi W geniga va sariq bo‘lishi w geniga, mevaning yassi bo‘lishi S geniga va noksimon bo‘lishi s geniga bog‘liq. Qovoq o‘simliklari meva rangi va shakli bo‘yicha qanday genotiplarga ega bo‘lish ehtimoli bor? Bunday genotiplarga qanday fenotiplar to‘g‘ri keladi? Ularning nechtasi gomozigotali bo‘lishi mumkin?

72-masala. Oq, yassi mevali qovoq o‘simliklari oq, noksimon mevali o‘simliklar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan o‘simliklarning 38 tasi oq, yassi va 12 tasi sariq, noksimon mevali bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotipini aniqlang.

73-masala. G‘o‘za o‘simligida hosil shoxlarining cheklanmagan tipda bo‘lishi (S) cheklangan bo‘lishi (s) ustidan va gullarining sariq rangi (U₁) och sariq rangi (u₁) ustidan to‘liq dominantlik qiladi. CHeklanmagan shoxli, sariq gulli g‘o‘za o‘simliklari cheklangan shoxli, och sariq gulli o‘simliklar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda 372 ta o‘simlik olingan bo‘lib, ularning 88 tasi cheklanmagan shoxli, sariq gulli; 94 tasi cheklanmagan shoxli, och sariq gulli; 92 tasi cheklangan shoxli, sariq gulli va 98 tasi cheklangan shoxli, och sariq gulli bo‘lgan. CHeklanmagan shoxli, sariq gulli o‘simliklar o‘zaro chatishtirilsa, keyingi avlodda genotip va fenotip bo‘yicha qanday natija olish mumkin?

74-masala. Tut ipak qurtining qurtlari oq rangli, sariq pilla o‘rovchi zoti yo‘l-yo‘l rangli, oq pilla o‘rovchi zoti bilan chatishtirilganida, F₁ da faqat yo‘l-yo‘l rangli, sariq pilla o‘rovchi qurtlar olingan. F₂ da esa quyidagi natija olingan: 6388 ta yo‘l-yo‘l rangli, sariq pilla o‘rovchi qurtlar, 2147 ta yo‘l-yo‘l rangli, oq pilla o‘rovchi qurtlar; 2099 ta oq rangli, sariq pilla o‘rovchi qurtlar va 691 ta oq rangli, oq pilla o‘rovchi qurtlar. O‘rganilayotgan belgilarning irsiylanish qonuniyatini, chatishtirish uchun olingan ipak qurti zotlarining hamda F₁ va F₂ avlod qurtlarining genotipini aniqlang.

75-masala. CHorvachilik bilan shug‘ullanuvchi xo‘jaliklardan birida bir necha yillar davomida shoxsiz, qora sigirlar xuddi shunday shoxsiz, qora buqalar bilan chatishtirib kelingan. Lekin, olingan buzoqlar bu belgilar bo‘yicha xilma-xil bo‘lgan. Ularning ma’lum qismi ota-onasiga o‘xshash shoxsiz, qora bo‘lgan bo‘lsa, qolganlari: shoxsiz, qizil; shoxli, qora va shoxli, qizil bo‘lgan. CHatishtirish uchun olingan sigir va buqalarning genotipini aniqlang. Xo‘jalikda faqat shoxsiz, qora buzoqlar olish uchun qanday chatishtirish o‘tkazish kerak?

76-masala. Odamlarda ko‘zning jigarrang bo‘lishi ko‘k rangi ustidan va o‘ng qo‘l bilan ishlashga layoqatlik(o‘naqaylik) chap qo‘l bilan ishlashga layoqatlik (chapaqaylik) ustidan to‘liq dominantlik qiladi.

1) ota-onasi digeterozigotali bo‘lgan bolalar ko‘z rangi va qaysi qo‘l bilan ishlashga layoqatlik bo‘yicha qanday fenotipga ega bo‘ladi?

2) otasi ko‘z rangi bo‘yicha geterozigotali va chapaqay, onasi esa ko‘k ko‘z, lekin ikkinchi belgi bo‘yicha geterozigotali bo‘lsa, shu oilada tug‘ilgan bolalar qanday fenotipga ega bo‘ladi?

3) ko‘k ko‘z va o‘naqay yigit, jigarrang ko‘z va o‘naqay qizga uylangan. Bu oilada ikkita bola tug‘ilgan bo‘lib, ulardan biri jigarrang ko‘z va chapaqay, ikkinchisi esa ko‘k ko‘z va o‘naqay bo‘lgan. Ota-ona va bolalarning genotipini aniqlang.

4) ko‘k ko‘z va o‘naqay yigit, jigarrang ko‘z va o‘naqay qizga uylangan. Bu oilada ikkita farzand tug‘ilgan bo‘lib, ulardan biri jigarrang ko‘zli va chapaqay, ikkinchisi esa ko‘k ko‘z va o‘naqay bo‘lgan. Yigit ikkinchi marta boshqa ayol bilan turmush qurgan bo‘lib, bu ayolning ko‘zi jigarrang, o‘zi o‘naqay bo‘lgan. Nikohdan tug‘ilgan 9 ta farzandning hammasi jigarrang ko‘zli va o‘naqay bo‘lgan. Yigitning va ikkinchi ayolning genotipini aniqlang.
F₂ dagi ajralishning statistik xarakteri.
Erkinlik darajasi har xil bo‘lgan holatlarda χ² ning qiymatini ko‘rsatuvchi Fisher jadvali

Erkinlik darajasi- ning soni (n^1)	Ehtimollik (R)
	0,99	0,95	0,80	0,50	0,20	0,05	0,01
1	0,000157	0,0393	0,0642	0,455	1,642	3,841	6,635
2	0,101	0,103	0,446	1,386	3,219	5,991	9,210
3	0,115	0,352	1,005	2,366	4,642	7,815	11,341
4	0,297	0,711	1,649	3,357	5,989	9,488	13,277
5	0,554	1,145	2,343	4,351	7,289	11,070	15,086
6	0,872	1,635	3,070	5,348	8,558	12,592	16,812
7	1,239	2,167	3,822	6,346	9,803	14,067	18,475
8	1,646	2,733	4,594	7,344	11,030	15,507	20,090
9	2,088	3,325	5,380	8,343	12,242	16,919	21,666
10	2,558	3,940	6,179	9,342	13,442	18,307	23,209

77-masala*. G‘o‘za o‘simligida tolaning qo‘ng‘ir rangda bo‘lishi oq rangi ustidan to‘liqsiz dominantlik qiladi. Qo‘ng‘ir tolali g‘o‘za o‘simliklari oq tolali o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan o‘simliklarning hammasi novvot rang tolali bo‘lgan. F₁ o‘simliklari o‘zaro chatishtirilib, ikkinchi avlodda (F₂) 246 ta qo‘ng‘ir tolali, 468 ta novvot rang tolali va 232 ta oq tolali o‘simliklar olingan. CHatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotipini, χ² ( xi-kvadrat) ni aniqlang.

Masaslaning echilishi:

Belgi Gen

Qo‘ng‘ir tola Fr^Br

Oq tola Fr^br

Novvot rang tola Fr^Br Fr^br

F₂ da 1 : 2 : 1 nisbatda fenotip bo‘yicha ajralish ketishi o‘rganilayotgan belgining monofaktoral belgi ekanligidan, shuningdek, to‘liqsiz dominantlik qilishidan darak beradi. SHularga asoslangan holda boshlang‘ich g‘o‘za o‘simliklarining genotipini belgilaymiz:

qo‘ng‘ir tolali oq tolali

P ♀ Fr^Br Fr^Br X ♂ Fr^br Fr^br

g Fr^Br Fr^br

F₁ Fr^Br Fr^br - novvot rang tolali

novvot rang tolali novvot rang tolali

P ♀ Fr^Br Fr^br X ♂ Fr^Br Fr^br

g Fr^Br, Fr^br Fr^Br, Fr^br

F₂ Fr^Br Fr^Br - 1 qo‘ng‘ir tolali

Fr^Br Fr^br - 2 novvot rang tolali

Fr^br Fr^br - 1 oq tolali

Masalaning ikkinchi shartiga ko‘ra, olingan amaliy sonlarning nazariy kutilgan sonlarga qanchalik mos kelishini aniqlash uchun χ² usulidan foydalanamiz. Buning uchun avvalo olingan amaliy sonlar asosida ajralish ketishda hosil bo‘ladigan fenotipik sinflar bo‘yicha jadval tuzamiz. So‘ngra material hajmini tashkil etuvchi barcha sinflar sonlari ko‘rsatkichining yig‘indisidan ajralishning ehtimollik formulasiga muvofiq (1 : 2 : 1) har bir sinfning nazariy jihatdan kutilgan soni (q) hisoblab chiqiladi. So‘ngra har bir sinf uchun olingan amaliy sonlarning nazariy kutilayotgan sonlardan farqi (d) topiladi. Har bir sinfning farqini ko‘rsatuvchi sonlar kvadratga ko‘tarilib, har bir sinf uchun nazariy kutilayotgan songa bo‘linadi - d²/q.

Har bir bo‘linmada olingan qiymatlar yig‘indisi topilib, χ² qiymati aniqlanadi.Buni quyidagi jadval ko‘rinishida ifodalash mumkin:

Material	Material hajmi
	946 ta o‘simlik
	qo‘ng‘ir rang	novvot rang	oq rang
Faktik olingan son	246	468	232
Nazariy kutilgan son (q) 1 : 2 : 1 nisbatda	236,5	473	236,5
Farq (d)	+ 9,5	- 5	- 4,5
d^2	90,25	25	20,25
d^2 / q	0,3816	0,0528	0,0856
d^2 χ^2 = Σ ─ q	0,5200

Endi aniqlangan χ² ning qiymati ehtimollik nuqtai nazaridan baholanadi. Buning uchun maxsus Fisher jadvalidan foydalaniladi. Bunda χ² ning qiymati bo‘yicha olingan amaliy sonning nazariy kutilgan songa mosligining ehtimolligini (P) aniqlash uchun avvalo erkinlik darajasi topiladi.Erkinlik darajasi n - 1 ga teng. Bizning misolimizda bu son 2 ga (3 - 1) teng. χ² ning qiymatiga yaqin sonni Fisher jadvalining 2-qatoridan topiladi. Jadval ko‘rsatkichiga ko‘ra, P ning qiymati 0,80-0,50 orasida yotadi. Bu olingan amaliy sonlarning monoduragay chatishtirishda F₂ da kutilgan nazariy sonlarga mos ekanligini ko‘rsatadi.

78-masala*. Gultojibarglari to‘q sariq rangli g‘o‘za o‘simliklari gultojibarglari och sariq rangda bo‘lgan o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan o‘simliklar gultojibargi to‘q sariq rangda bo‘ladi. SHunday duragay o‘simliklar chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan o‘simliklarning 403 tasi to‘q sariq gultojibargli, 129 tasi esa och sariq gultojibargli bo‘lgan. Ota-ona o‘simliklarning genotipini va F₂ dagi

ajralishning χ² qiymatini aniqlang.

Masalaning echilishi:

Masala shartiga ko‘ra, F₁ da faqat to‘q sariq gultojibargli o‘simliklarning rivojlanishi Mendelning birinchi qonuniga ko‘ra chatishtirish uchun olingan o‘simliklarning genotip bo‘yicha gomozigotali bo‘lganidan dalolat beradi. To‘q sariq gultojibargli o‘simliklarning genotipi Y₁Y₁ va och sariq gultojibargli o‘simliklarning genotipi - y₁y₁, F₁ o‘simliklariniki esa - Y₁y₁ bo‘ladi. F₂ da olingan to‘q sariq gultojibargli va och sariq gultojibargli duragay o‘simliklarning nisbati 3 : 1 ga yaqin bo‘lgani uchun o‘rganilayotgan belgi bo‘yicha ikkinchi avlod o‘simliklarining to‘q sariq gultojibargli o‘simliklari Y₁Y₁ yoki Y₁y₁ genotipga, och sariq gultojibargli o‘simliklari y₁y₁ genotipga ega bo‘ladi. SHu xulosalarga asoslanib, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini quyidagicha ifodalash mumkin:

to‘q sariq gulli och sariq gulli

P ♀ Y₁Y₁ X ♂ y₁y₁

g Y₁ y₁

F₁ Y₁y₁ - to‘q sariq gulli

to‘q sariq gulli to‘q sariq gulli

P ♀ Y₁y₁ X ♂ Y₁y₁

g Y₁, y₁ Y₁ , y₁

F₂ Y₁Y₁ - to‘q sariq gulli

Y₁y₁ - to‘q sariq gulli

Y₁y₁ - to‘q sariq gulli

y₁y₁ - och sariq gulli

Endi χ² ning qiymatini aniqlaymiz.

Material	Material hajmi
	532 ta o‘simlik
	to‘q sariq	och sariq
Faktik olingan son	403	129
Nazariy kutilgan son (q) 3 : 1 nisbatda	399	133
Farq (d)	+ 4	- 4
d^2	16	16
d^2 / q	0,0401	0,1203
d^2 χ^2 = Σ ─ q	0,1604

P = 0,80 - 0,50.

79-masala*. Gultojibarglari to‘q sariq, changlari och sariq bo‘lgan g‘o‘za o‘simliklari gultojibarglari och sariq va changlari to‘q sariq bo‘lgan o‘simliklar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan o‘simliklarning gultojibargi to‘q sariq va changlari ham to‘q sariq bo‘lgan. F₂ da olingan o‘simliklarning 329 tasida gultojibarglari to‘q sariq, changlari ham to‘q sariq; 86 tasida gultojibarglari to‘q sariq, changlari och sariq; 97 tasida gultojibarglari och sariq, changlari to‘q sariq; 36 tasida gultojibarglari va changlari och sariq bo‘lgan. Ajralishning xarakterini va χ² ni aniqlang.

Masalaning echilishi:

Belgi Gen

Gultojibarglari to‘q sariq Y₁

Gultojibarglari och sariq y₁

CHanglari to‘q sariq P₁

CHanglari och sariq p₁

Olingan birinchi avlod duragaylarining bir xilligi, chatishtirish uchun olingan ota-ona o‘simliklarining gomozigotaliligidan darak beradi.

gultojibarglari gultojibarglari

to‘q sariq, changlari och sariq, changlari

och sariq to‘q sariq

P ♀ Y₁Y₁p₁p₁ X ♂ y₁y₁P₁P₁

G Y₁p₁ y₁P₁

F₁ Y₁y₁P₁p₁ - gultojibarglari to‘q sariq, changlari to‘q sariq

gultojibarglari gultojibarglari

to‘q sariq, changlari to‘q sariq, changlari

to‘q sariq to‘q sariq

P ♀ Y₁y₁P₁p₁ X ♂ Y₁y₁P₁p₁

g Y₁P₁ , Y₁p₁, y₁P₁, y₁p₁ Y₁P₁ , Y₁p₁, y₁P₁, y₁p₁

F₂ 1. Y₁Y₁P₁P₁ = 1

2. Y₁Y₁P₁p₁ = 2 9 Y₁ˍP₁ˍ - gultojibarg to‘q sariq, chang to‘q sariq

3. Y₁y₁P₁P₁ = 2

4. Y₁y₁P₁p₁ = 4

5. Y₁Y₁p₁p₁ = 1 3 Y₁ˍpp - gultojibarg to‘q sariq, chang och sariq

6. Y₁y₁p₁p₁ = 2

7. y₁y₁P₁P₁ = 1 3 y₁y₁P₁ˍ - gultojibarg och sariq, chang to‘q sariq

8. y₁y₁P₁p₁ = 2

9. y₁y₁p₁p₁ = 1 1 y₁y₁p₁p₁ - gultojibarg och sariq, chang och sariq

F₂ da to‘rtta fenotipik sinflar kuzatilib, ularning nisbati 9 : 3 : 3 : 1.

Endi χ² ning qiymatini aniqlaymiz.

Material	Material hajmi
	548 ta o‘simlik
	to‘q sariq gultojibarg, to‘q sariq chang	och sariq gultojibarg, to‘q sariq chang	to‘q sariq gultojibarg, och sariq chang	och sariq gultojibarg, och sariq chang
Faktik olingan son	329	97	86	36
Nazariy kutilgan son (q) 9 : 3 : 3 : 1 nisbatda	308,5	102,75	102,75	34,25
Farq (d)	+ 20,75	- 5,75	- 16,75	+ 1,75
d^2	430,5625	33,0625	280,5625	3,0625
d^2 / q	1,3967	0,3217	2,7305	0,0894
d^2 χ^2 = Σ ─ q	4,5383

P = 0,50 - 0,20

P ning qiymati olingan faktik sonlarning nazariy kutilgan sonlarga mos kelishini ko‘rsatadi.