Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

SOLISHTIRMA SUV SARFI BILAN TA’SIR RADIUSI
ORASIDAGI BOG‘LIQLIK
(S. A. Kolning ma’lumotiga ko‘ra Y. Ergashevdan)
Solishtirma suv sarfi, l/s 
Ta’sir radiusi, m 
2,0 dan ko‘p 
300—500 
2,0—1,0 
100—300 
1,0—0,5 
50—100 
0,5—0,33 
25—50 
0,33—0,2 
10—25 
0,2 dan kam 
10 dan kam 

---

2 5 6
Nasoslar yordamida bir yoki bir necha quduqlardan suv chiqarish
jarayonida quduqlardan chiqayotgan suv sarfini aniqlashda suvli qatlam-
ning filtratsiya koeffitsiyentini bilish ham lozim bo‘ladi. Bosimsiz suv
qatlamida qazilgan bitta mukammal burg‘i qudug‘i natijalariga asosan
filtratsiya koeffitsiyenti K quyidagi formulalar orqali aniqlanadi (Se-
denko, 1979):
lg
lg
(2
)
0,732
R
r
H S S
K
Q



;
bosimsiz bir qancha mukammal burg‘i quduqlari uchun:
2
1
1
2
1
2
lg
lg
(2
) (
)
0,732
x
x
H S
S
S
S
K
Q






;
bosimli bitta mukammal burg‘i quduqlar uchun:
lg
lg
0,366
R
r
M S
K
Q



;
bosimli bir qancha mukammal burg‘i quduqlari bir vaqtda ishlashi
jarayoni uchun:
2
1
1
2
lg
lg
(
)
0,366
x
x
M S
S
K



.
Formulalarda Q — quduqdan so‘rib chiqarilayotgan suv sarfi (de-
beti), m
3
/sut; R — suvni so‘rib olinish jarayonida ta’sir radiusi, m;
g — filtrning suvni qabul qilish qismining radiusi, m; H — bosimsiz
suv gorizontining qalinligi, m; S — markaziy-o‘rganilayotgan quduq-
dagi suv sathining pasayishi (S = H-h), m; x
1
, x
2
— markaziy quduq-
dan kuzatish qudug‘i oralig‘idagi masofa, m; S
1
va S
2
— kuzatish
quduqlaridagi suv sathining pasayishi; M — bosimli qatlamning qalin-
ligi, m.
Yuqorida yer osti suvlari harakatining ba’zi bir tomonlari to‘g‘risi-
dagina to‘xtalib o‘tildi. Burg‘i quduqlarining suvli qatlamlarga o‘rnatilish
holatlariga, yer usti suv manbalariga (daryo, ko‘l, suv omborlari, kanallar
va b.) nisbatan hamda bir-birlariga uzoq-yaqin joylashtirilishiga,
filtrlarning turlariga, suvli qatlam tog‘ jinslarining tarkibi, xossa va
xususiyatlariga qarab, yer osti suvlari filtratsiya koeffitsiyentini (K), sarfini
(Q), ta’sir radiusini (R), suv sathining pasayishini (S) va boshqa ko‘rsat-
kichlarni hisoblaydigan qator formulalar, uslubiy qo‘llanmalar mavjud
(V. D. Babushkin va b., 1969; F. M. Bochever va b., 1969; P. P. Kli-
mentov, V. M. Kononov, 1973; V. D. Shestakov, D. N. Bashkatova,
1974; V. M. Maksimov va b., 1967; M. V. Sedenko, 1979 va b.). Talaba-
lar ana shu adabiy manbalarni topib, o‘z faoliyatlarida foydalansalar,
foydadan xoli bo‘lmaydi.

---

2 5 7