Grammatika

Egalik qo`shimchali so`zlarning imlosi.

• 
  terak, qishloq, bolalik singari ikki va ko`p bo`g`inli so`zlarda egalik qo`shimchasi qo`shilganda, asos qismining oxirgi k, q tovushlari g va g` tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi: teragi, qishlog`i, bolaligi;
  
• 
  o`rin, shahar,burun, qo’yin kabi ikkinchi bo`g`inida i, a, u qisqa unlilari ishtirok etgan so`zlarda egalik qo`shimchasi qo`shilganda ikkinchi bo`g`indagi i, a, u unlilari tushib qoladi: o`rni, shahri, burni, qo’yni;
  
• 
  nok, chok, mashq kabi bir bo`g`inli, idrok, ishtirok, huquq kabi ko`p bo`g`inli so`zlarda egalik qo`shimchalari qo`shilganda asos qismda hech qanday o`zgarish bo`lmaydi: noki, ishtiroki, huquqi.
  
• 
  obro’, parvo, avzo, mavzu, mavqe kabi so’zlarga I va II shaxs egalik qo’shimchalari qo’shilsa, asosda “y” tovushi ortadi: obro’yim, mavqeying
  
• 
  U, bu, shu, o’sha ko’rsatish olmoshlariga egalik qo’shimchalari qo’shilganida so’z asosida “n” tovushi ortadi: u+im=inim, bu+im=bunim, bu+ingiz=buningiz
  
• 
  u, bu, shu, o’sha ko’rsatish olmoshlariga III shaxs birlik sondagi egalik qo’shimchasi ikki marta qo’shiladi: bu+si=bunisi=bu+i+si, unisi, shunisi, o’shanisi
  
• 
  yarim, singil so’zlariga III shaxs egalik qo’shimchasi ikki marta qo’shiladi: yarim+i+si=yarmisi, singil+i+si= singlisi
  
• 
  Demak, egalik qo`shimchalari qo`shilganda ba’zi so`zlarda tovush almashishi, tovush ortishi va tovush tushishi hodisalari yuz beradi.
  

Kelishik shakllari. Ot, olmosh va otlashgan so’zlarga qo’shilib, ularni boshqa so`zlarga tobelantirib bog`lash uchun xizmat qiluvchi qo`shimchalar kelishik shakllari sanaladi. Kelishik shakllari doim tobe so`zga qo`shiladi. O`zbek tilida oltita kelishik mavjud:

Kelishik nomlari	Qo`shimchalari	Misollar	Sintaktik vazifasi
Bosh kelishik	---	Bola gapirdi	ega, ot kesim, undalma
Qaratqich kelishigi	-ning	Karimning ukasi	Qaratqich aniqlovchi
Tushum kelishigi	-ni	Do`stini uchratmoq	Vositasiz to’ldiruvchi
Jo`nalish kelishigi	-ga (-ka, -qa)	Onaga, tog`ga, buloqqa, bilakka	vositali to`ldiruvchi, o’rin holi, payt holi
O`rin-payt kelishigi	-da	Maktabda o`qimoq	vositali to`ldiruvchi, o’rin holi, payt holi
Chiqish kelishigi	-dan	Uydan chiqmoq	vositali to`ldiruvchi, o’rin holi, payt holi, sabab holi

Ismlarning (ot va otlashgan so’zlarning ) egalik qo`shimchalari bilan shaxs-sonda hamda kelishik qo`shimchalari bilan o`zgarishi turlanish deyiladi. Turlovchi qo`shimchalar egalik va kelishik qo`shimchalaridir.