Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

2. Kasbiy psixologiyada individualpsixologik 
xususiyatlar tushunchasiga kiruvchi sifatlar 
va kasb tanlashga layoqatning mavjudligi. 
Har bir shaxs o‘ziga xos individualdir. Ya’ni, har birimizda muayyan 
ma’noda hech kimda qaytarilmaydigan sifatlar, nuqsonlar va fazilatlar kompleksi 
mavjudki, biz aynan shu bilan betakror, o‘zimizga xos insonmiz. Bu sifatlar avvalo 
bizning o‘zgalar bilan muloqatimizda, ish-faoliyatni yuritishimizda, fe’latvorimizda, 
yurish-turishimiz, kasb tanlashimiz, jamiyatda o‘zimizni tutishimizda va unga 
bo‘lgan munosabatlarimizda namoyon bo‘ladi.
«O’qitish va ta’lim» va «bilim va tushunish» san’at va gumanitar fanlar 
uchun qo’pol atamalar bo’lib, ularni qo’llay olamiz deya olmasakda, ammo ular 
mahorat bilan qo’llaniladi. San’at va gumanitar fan ta’limi uchun asosan na bilim 
yetkazib berilishi, na malakalarni yetkazib berilishi muhim emas deb tushuniladi. 
Bundan ko’ra, talaba vao’qituvchi qaytarish va bilim olishda bir xilda jalb etiladi. 
Bu jarayonning bir qismi sifatida, “malakalar” konstruktsiyalari sifatida ham, bilim 
78
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.– 
pp:492.

---

3rd ed.p. cm.
145
olish va olmaslikdagi omillarni aniqlashdek kuchli hisoblanishi shart. Qisqasi, bu 
sohalardagi o’qituvchilar talabalarga nimani o’ylashni va qanday o’ylashni 
aytmaydilar; ular talabalarning o’zlari o’ylashlarini rag’batlantirishga va bu 
jarayonni keng o’quv asosida faoliyat yuritayotgandek tushunishlarigaharakat 
qiladilar. Bu yo’l bilan o’qituvchi ham, talaba ham bir xilda bilim majmuini, 
san’atda esa parallel tarzda amaliyot majmuiniyaratish vaqaytarish bilan mashg’ul 
bo’ladi. Bu fanlarda aniq narsani ta’kidlashdek tuyulishi mumkin: masalan, agar 
fikrlar vag’oyalar o’zgarmaganda Mekoulining kitobi bilan tarixni o’qitayotgan 
bo’lardik; agar badiiy qiziqishlar bir xilligicha qolsa, butun mamlakat bo’ylab 
“Ingliz tili” kafedralari o’quv rejaga muvofiq yozuvchilarni o’tishayotgan 
bo’lardi.
79
  
Kasbiy psixologiyada har bir kasb egasi, xodimning o‘ziga xosligini bilish, 
shunga qarab unga topshiriqlar berish, proforientatsiyani o‘tkazish, boshqarish 
muammolari echiladi. SHuning uchun ham shaxsning individual-psixologik 
xususiyatlari masalasi bu fan uchun ham o‘ziga xos dolzarblik kasb etadi.SHu 
o‘rinda avvalo individ tushunchasidan sal farq qiladigan “individuallik” 
tushunchasiga izoh berish darkor.
“Individuallik”- konkret bir insonni boshqa bir insondan farqlovchi barcha 
o‘ziga xos. Betakror xususiyatlar majmuini bildiradi.
Ya’ni, individuallilik - insonning noyobligi, originalligini ifodalovchi 
kategoriyadir. Bu noyoblik ayrim insonlarda o‘ta namoyishkorona bo‘lib, yarq etib 
ko‘zga tashlansa, boshqa birovlarda u deyarli sezilmaydi ham. Bundan tashqari, 
individual psixologik xususiyatlarga temperament, xarakter, qobiliyatlardan tashqari 
irodaviy sifatlar, hissiyot (emotsiyalar), ijtimoiy ustanovkalar ham kiradi.
Psixologiya shaxsning individual-psixologik xususiyatlari kompleksiga 
quyidagilarni kiritadi:
➢ 
shaxsning 
temperamenti 
va 
temperamental 
xususiyatlari;
➢ 
shaxsning xarakteri yoki fe’l-atvor xususiyatlari; 
➢ 
shaxs qobiliyatlari va kasbiy layoqati masalasi.