H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

Naflilik miqdorini o‘lchash 
Naflilikning o‘lchami borasida barcha nuqtai nazarlarni ikki guruhga 
birlashtirish mumkin. Ba’zi iqtisodchilar kardinalga, deb atalgan 
yondashuvdan foydalanadilar. Ular naflilikni o‘lchashning har xil miqdoriy 
birliklarini masalan, pul yoki yutilni kiritishga harakat qiladilar. Boshqa 
iqtisodchilar esa, ordinalga (nemischa Dicordnung- tartib) yondashuvidan 
foydalanadilar. Ularning fikricha, o‘ta naflilik nazariyasi sub’ektiv xarakterga 
ega ekan, ya’ni har bir alohida iste’molchi uchun istalgan tovarning foydaliligi 
hamma vaqt individualdir va uni o‘lchab bo‘lmaydi. Demak, naflilikni 
o‘lchash uchun «ordinal», ya’ni tartibli kattalikni kiritish va uning yordamida 
ehtiyojni qondirish darajasining kamayganligini yoki ortganini aniqlash 
mumkin. Iste’molchi muqobil tovarlar ichidan o‘zi uchun eng foydalisini 

---

233 
tanlaydi. Keyin ikkinchi, uchinchi va keyingilarini tanlaydi. Naflilikning 
miqdoriy o‘lchanishi misolini ko‘rib chiqaylik: o‘lcham birligi yutil. Naflilikni 
miqdor jihatidan o‘lchash uchun har bir iste’molchi o‘z boshida naflilikning 
o‘lchagichi «foydametrga» ega va u iste’molchining qay darajada qoniqqanini 
o‘lchash imkonini beradi, deb faraz qilamiz. 10.1-jadvalda X iste’molchi 
uchun olmalarning eng yuksak foydaliligi berilgan. Birgalikdagi naflilik 
birinchi birlikning foydaliligi bilan (keyin ikkinchi va hokazo), keyingi 
birlikning o‘ta foydaliligi yig‘indisi bilan.
10.1-jadval
Yutil yordamida olmalarning o‘ta foydaliligini miqdor jihatidan 
o‘lchash 
Mahsulot birligi 
O‘ta naflilik 
-MU (yutil) 
Qo‘shma naflilik 
-U (yutil) 
Birinchisi 
Ikkichisi 
Uchinchisi 
To‘rtinchisi 
Beshinchisi 
10 
6 
2 
0 
-5 
10 
16 
18 
18 
13