H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

 
Masalan, (10.2­jadval ) A va V mahsulotlar kombinatsiyasi 10 dollar 
daromad bo‘lgan holda maksimallashgan naflilik 
Mahsulot 
birligi 
A 
V 
O‘ta naflilik 
(yutilda) 
O‘ta naflilik 
1 dollarda 
O‘ta naflilik 
(yutilda) 
O‘ta naflilik 
1 dollarda 
Birinchi 
Ikkinchi 
Uchinchi 
To‘rtinchi 
Beshinchi 
Oltinchi 
Yettinchi 
10 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
10 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
24 
20 
18 
16 
12 
6 
4 
12 
10 
9 
8 
6 
3 
2 
 
O‘zining 10 dollarini maksimal foydali sarflash uchun iste’molchi qanday 
ketma-ketlikda va qanday kombinatsiyada A va V tovarlarni sotib olishi kerak? 
Avval V tovarni sotib olish uchun 2 dollar sarflash kerak, chunki uning bir 
donasi 1 dollarga 12 yutil hisobida o‘ta naflilikka ega. Keyin A tovarni bir 
donasini va V ning ikkinchisini. 
Demak, biz 5 dollarni sarflab bo‘ldik. Davom ettiramiz va V tovarning 
uchinchi donasini sotib olamiz (shunda 1 dollarning o‘ta foydaliligi 9 yutil) 
qolgan 3 dollarga A tovarning ikkinchi donasini sotib olamiz (uning 1 
dollarining o‘ta foydaliligi 8 yutil) va V tovarning 4 donasini sotib olamiz (1 
dollarning o‘ta foydaliligi 8 yutil). Mazkur iste’molchi uchun tovarlar 
kombinatsiyasini maksimallashgan foydaliligi A tovardan 2 dona va V 
tovardan 4 dona sotib olganda vujudga keladi. 
Iste’molchi budjetdagi cheklanishning qondiriladigan va bunda o‘ta 
naflilik narxga nisbati barcha ne’matlar uchun bir xil bo‘lgan iste’mol 
to‘plamining foydaliligini maksimallashtiradi. Huddi ana shu mahsulotlarning 
optimal to‘plamidir. 

---

235 
Mahsulotlarni xarid qilishda maksimal foydalikka quyidagicha erishiladi: 
bunda budjet shunday taqsimlanishi kerakki, mahsulotning har bir turi uchun 
sarflangan har bir so‘nggi dollar bir xil o‘ta (qo‘shimcha) naflilikni keltirishi 
kerak. 
Naflilik maksimallashuvi qoidasi quyidagi ko‘rinishini oladi:
А 𝑡𝑜𝑣𝑎𝑟 𝑀𝑈
А 𝑡𝑜𝑣𝑎𝑟 𝑛𝑎𝑟𝑥𝑖
=
𝐵 𝑡𝑜𝑣𝑎𝑟 𝑀𝑈
В 𝑡𝑜𝑣𝑎𝑟 𝑛𝑎𝑟𝑥𝑖
Tovarlar narxini – Px, Py, Pz bilan; tovarlar o‘ta foydaligini