Hadya shartnomasi va uning ahamiyati

Taraflarning huquq va majburiyatlari. Ijaraga beruvchiningmajburiyatlari quyidagicha:ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga vaqtincha egalik qilish vafoydalanish uchun mulkiy kompleks sifatida butun korxonani yoki uningbir qismini haq evaziga berish majburiyatini oladi. Ijaraga beruvchi molmulkniijaraga oluvchiga shartnoma shartlari va mol-mulkning vazifasigamuvofiq holatda topshirmog‘i lozim. Mol-mulkni topshirishga tayyorlash,shu jumladan, topshirish dalolatnomasini tuzish va

imzolashga taqdimetish ijaraga beruvchining burchi bo‘lib, uning hisobidan amalgaoshiriladi.

Agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, molmulkbarcha mansub ashyolari va unga aloqador hujjatlar (texnik pasport,sifat sertifikati va h.k.) bilan birga ijaraga topshiriladi. Ijaraga beruvchiijaraga oluvchiga ijaraga berilgan mol-mulkni shartnomada ko‘rsatilganmuddatda topshirishi lozim. Basharti shartnomada bunday muddatko‘rsatilgan bo‘lmasa, maqbul muddatda topshirilmagan bo‘lsa, ijaragaoluvchi Fuqarolik kodeksining 331-moddasiga muvofiq, bu mol-mulkniundan talab qilib olish va ijroning kechikkanligi yoki shartnomani bekorqilish hamda uning bajarilmaganligi sababli yetkazilgan zararning qoplanishinitalab qilish huquqiga ega. Ijaraga beruvchi ijaraga topshirilganmol-mulkni undan foydalanishda to‘liq yoki qisman to‘sqinlik qiladigankamchiliklari uchun, hatto shartnoma tuzish vaqtida u bular haqidabilmagan bo‘lsa ham javobgardir.Bunday kamchiliklar aniqlanganda ijarachi o‘z xohishiga ko‘ra:
– ijaraga beruvchidan mol-mulkdagi kamchiliklarni tekinga bartarafetishni yoki mol-mulkdan foydalanganlik haqini mutanosib kamaytirishniyoxud mol-mulkdagi kamchiliklarni bartaraf etish uchun qilgan o‘zxarajatlarini qoplashni talab qilishga;
– ijaraga beruvchini oldindan ogohlantirgan holda o‘sha kamchiliklarnibartaraf etishga sarflangan xarajatlari summasinimol-mulkdan foydalanganlik uchun to‘lanadigan haqdan bevositachegirib qolishga;
– shartnomani muddatidan oldin bekor qilishni talab qilishga haqli.Ijaraga oluvchining talablari yoki uning mol-mulkdagi kamchiliklarniijaraga beruvchi hisobidan bartaraf etish niyatidan xabardor qilinganijaragaberuvchi ijaraga topshirilgan mol-mulkni tegishli holatda bo‘lganboshqa shunday mol-mulk bilan darhol almashtirib berishi yoki molmulkdagi
kamchiliklarni tekinga bartaraf etishi mumkin.Shartnomatuzishvaqtidaijaragaberuvchioldindanaytibqo‘yganyokiijaragaoluvchigaoldindanma’lumbo‘lganyoxudshartnomanituzishdayokimol-mulkniijaragatopshirishpaytidauniko‘zdankechirgandayoxuduningsozligitekshirilgandaijaragaoluvchianiqlashkerakbo‘lgankamchiliklaruchunijaragaberuvchijavobgarbo‘lmaydi. Shartnoma tuzishda ijaraga beruvchi ijaraga oluvchini ijaragatopshirilayotgan mol-mulkka nisbatan uchinchi shaxslarning barchahuquqlari haqida ogohlantirishi lozim. Ijaraga beruvchi tomonidan bmajburiyatning bajarilmasligi ijaraga oluvchiga mol-mulkdanfoydalanganlik uchun to‘lanadigan haqni kamaytirishni yoxudshartnomani bekor qilish va zararni to‘lashni talab qilish huquqini beradi.Agar qonun hujjatlari yoki shartnomada boshqacha tartib nazardatutilmagan bo‘lsa, ijaraga beruvchi ijaraga topshirilgan mol-mulkni o‘zhisobidan kapital ta’mirlashi shart.Kapital ta’mirlash mulk ijarasi shartnomasida belgilangan muddatda,agar bu muddat shartnomada belgilanmagan yoki taraflarning zarurati
tufayli o‘tkazilsa, maqbul muddatda amalga oshirilmog‘i lozim.Ijaraga beruvchining kapital ta’mirlash majburiyatining bajarilmasligi
ijaraga oluvchiga o‘z xohishiga ko‘ra;
shartnomadabelgilanganyoxudtaraflarningzaruratitaqozoetayotgankapitalta’mirlashniamalgaoshirib, ta’mirlashqiymatiniijaragaberuvchidanundiribolishyoxudmol-mulkdanfoydalanganlikuchunto‘lanadiganhaqhisobigao‘tkazish;
– haqni tegishincha kamaytirishni talab qilish;
– shartnomani muddatidan oldin bekor qilish va zararningqoplanishini talab qilish huquqini beradi.