Hadya shartnomasi va uning ahamiyati

Lizing (moliya ijarasi) shartnomasi.Lizing – inglizcha «Foglease»so‘zidan olingan bo‘lib, «ijara olmoq» ma’nosini anglatadi.Lizing – zavodlar, sanoat tovarlari, uskunalar va ko‘chmas mulklarnimulk egasi
tomonidan ularni ishlab chiqarish maqsadida ishlatish uchunijaraga berish to‘g‘risidagi shartnoma.O‘zbekiston Respublikasining «Lizing to‘g‘risida»gi 1999 yil14 aprel qonunida aytilishicha, lizing ijara munosabatlarining alohida turibo‘lib, bunda bir taraf (lizing beruvchi) ikkinchi taraf (lizing oluvchi)ningtopshirig‘iga binoan uchinchi taraf (sotuvchi)dan haq evaziga egalik qilishva foydalanish uchun lizing shartnomasida belgilangan shartlarda beribqo‘yish maqsadida mol-mulk (lizing obyekti)ni oladi.Lizing uch taraflama (sotuvchi, lizing beruvchi, lizing oluvchi) yokiikki taraflama (lizing beruvchi, lizing oluvchi) lizing shartnomasibo‘yicha amalga oshiriladi. Lizing beruvchi va sotuvchi o‘rtasida ikkitaraflama lizing shartnomasi tuzilayotganida qo‘shimcha ravishda lizingobyektining oldi-sotdi shartnomasi tuziladi.Bunda tovarlar ijaraga beruvchi tomonidan sotib olingan bo‘ladi, shusababli ijaraga berilgan tovarlarga nisbatan mulk huquqini saqlab qoladi.Lizing shartnomasida banklar yo lizing firmalari ijaraga beruvchihisoblanadi.Lizing jahon banki amaliyoti uchun yangilik emas. Unga o‘xshashoperatsiyalarning miloddan 2 ming yil muqaddam qadimgi Bobildamavjudbo‘lganligi tarixiy manbalarda qayd etilgan.Lizingning asosan operativ lizing va moliyaviy lizing kabi turlarimavjud.
Operativ lizing – ko‘p marotaba ishlatiladigan predmetlar(ekskavator, yuk ko‘taruvchi kran, EHM, transport vositalari va hokazolar)ni ularning xizmat muddatidan ancha kam bo‘lgan davrga ijaragaberish ko‘zda tutiladi. Operativ lizingda asbob-uskunalar nisbatan qisqavaqtga, odatda, 3–5 yilga ijaraga beriladi. Lizing muddati tugagandankeyin uskunalar yangi lizing shartnomasining obyekti bo‘ladi, yo egasigaqaytariladi.Moliyaviy lizing – amalda uzoq muddatli kreditlashning o‘ziga xosshakli hisoblanadi.Moliyaviy lizingning muddati tugagandan so‘ngijarachi ijaraobyektini egasiga qaytarishi, shartnoma muddatiniuzaytirishi, eski lizing obyektining qoldiq qiymatini to‘lab, sotib olishimumkin. Operativ lizinglardan farqli o‘laroq moliyaviy lizingda asbobuskunalaruzoqroq muddatga ijaraga beriladi va amortizatsiya to‘liq yo
uskuna qiymatining katta qismiga nisbatan hisoblanadi.