Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

كمْنارگْنيا ،قمشارگنيا ،قمشارگْنآ
aŋrašmak, ayŋranmaq, ayŋranmak – “mulozimlar”,  ، ناخارْغ
ُب
ا َرْغُب
buǧraxan, buǧro– “Xorazm xonining nomi, uning nomiga atalgan lag‘mon taomning nomi”, 
ل ُواَكَب
bakavul – “xonga yemakni berishdan oldin ta’tib ko‘ruvchi, saryodagi dasturxonchi 
lavozimi”,  ْسْكيك وُبوُبbubu kiks – “o‘zbeklar ulusi nomi”, لا ْروُب
borla – “tamg‘a; Xiva xonliklarida 
qo‘llanilgan uzun shakldagi muhr”,  ىقناج ، ىقنج ، ىغنج ، ىقناچĵanqi, ĵanǧi, čanqi – “majlis, fikr, 
buyruq”, نچربلدdulbarčin – “taxt”, 
ﯕ
رو
ﯕ
نا
iurian – “Temurning avlodlaridan bo‘lgan hamda 
Chingizxonning avlodlaridan bo‘lgan ayollarga uylangan shaxslar shunday atalgan; xon 
avlodidan bo‘lgan va ikki xonning qizlariga uylangan shaxs”,  غيلاسsoliǧ – “soliq”,  ْن ُوغ ْرُتturǧun 
– “shoh amri, farmoni”, ققلاِا
ilaqaq – “viloyatlar, turkmanlar yerlari”, نيچ
ْروا ، نيچ ْرُا
orčin, určin  
– “tegishli yer yoki hududlar” kabi.
Keltirilgan ijtimoiy-siyosiy istilohlardan ba’zilarini tahlilga tortamiz. Qadimgi turkiy tilda 
“Qoraxoniylar sulolasining eng birinchi vakillari” semasida qo‘llangan buγra xan 
“qoraxoniylarda keng tarqalgan nom” (DTS, 120) hamda “Qutadg‘u bilig”da keltirilgan 
“Qashqar, Bolasog‘un va Xo‘tanning hukmdori (1074/5-1102/3)” (QBK, 2/6) ma’nolarini 
anglatgan buγra xan leksemasi buγra qara xan shaklida (MK, III, 221) qo‘llanishda bo‘lgan. 
V.Radlov lug‘atida ushbu leksema буҕра (RSL, IV, 1807), пуҕра (RSL, IV, 1362) shakllarida 
“bo‘taloq”, “xon nomi (ﻥﺎخ ﺍﺮغﻮﺑ)”, “makaron, vermishel” ma’nolarini anglatib, буғра/ buгra 
(ESTYa, 235) shaklida manbalarda qayd etilgan. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida bu leksema “taom 
turi” ma’nosida буғрo qo‘llanilganligi ANATILda quyidagi parchani keltirish asnosida 
dalillangan: “Bir kun Gavharshodbegim madrasasi tolibi ilmlari bir bog‘da suhbat tutib, bug‘ro 
pishiradur ermishlar” (Xamsatul-mutahayyirin, 707) kabi. Taom turi semasiga omonim holatda 

---

438