Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Qonuniy xulq-atvor motivlari
“Ruhiy majburlash “ terminini ta`rif berishga harakat qilar ekanmiz, bu- huquq tushunchasining muhim elementi bo`lib, huquqning jiddiy keng qarshiligiga uchraydi. Qanday vaj insonni huquq qoidalarini bajarishga ishontirishini biz aniq bilmaymiz. Hozirgi kunda ,ijtimoiy va siyosiy muhim muammolarni hal qilishning bizda hech qanday metodlari mavjud emasdir.

Biz qila oladigan asosiy harakat bu bularni ko`p yoki kam darajada chamalashdan iborat. Ehtimollikdan kelib chiqib, shunga qaramasdan, qonuniy xulq-atvor motivlari qonun normalarining majburlash xususiyatiga ishonch yoki qonuniy sanksiyalardan qo`rqishni anglatmaydi. Muayyan shaxsning axloqiy va diniy qarashlari qonun normasi parallel tarzda shakllanadi va bunday holatda uning qonunga bo`lgan ijobiy munosabati aynan uning axloqiy va diniy qarashlari bilan belgilanadi.

Hech qanday yo`l bilan qonuniy intizom orqali nazarda tutilmaydigan, ammo o`z navbatida, qonuniy xulq-atvor bilan bog`liq bo`lgan ijobiy jihatlar qonunga rioya qilish asosiy omil bo`lishi mumkin. Muayyan shaxs tez-tez bo`lmasa-da ma`lum holatlarda o`zining qonuniy majburiyatlarini bajarishdan tiyiladi. Chunki, ma`lum bir shaxs o`zining majburiyatini bajarishidan bosh tortishiga qarshi bo`lgan qonunlar tomonidan ta`minlanadigan sanksilardan saqlanadi. Ammo, o`z navbatida biladiki, agar o`zining burch va majburiyatlarini ehtiyotkorlik bilan amalga oshirsa uning jamiyatdagi uning huquqiy maqomi ta`minlanadi. Aks holda o`z majburiyatini bajarishdan bosh tort tortsa, u muayyan huquqlardan mahrum bo`ladi. Uning jamiyatdagi mavjud qonun normalariga amal qilishi unga o`zining qonuniy-huquqiy manfaatlari ta`minlanishi kafolatini beradi. Bu qonunga bo`lgan ijobiy munosabatning foydali tarafidir. Qonunga bo`lgan ijobiy munosabatning muhim motivi sifatidagi ushbu foyda bu jamiyatda odatiy erishishga harakat qilinadigan muhim jihat hisoblanadi.

Shundan kelib chiqib, insonlar huquqning qoidasi ifodalanadi. Bu mukofot bo`ladi qaysiki ruhiy majburlash sabab b`oladi qaysiki mashg`ulotlar, choralar va huquqiy buyruqlar nazariyasidir. Bu qonuniy intizom “samarali” qattiqqo`llik faqat shuni anglatadiki, odamlar huquqiy intizomlar orqali boshqariladi. Huquqiy intizomlardan kelib chiqadigan ruhiy majburiyatlar haqida hech qanday maxsus ma`lumot mavjud emas.