Hám oqıw qóllanbaları menen támiynlew zárúrli esaplanadı

Tosınarlı qátelik subektiv xarakterge iye bolıp, anıq bir nizamlıqlarǵa boysınbaydı. 
Hár bir ólshewdiń nátiyjesi artıq yamasa kem bolıwı múmkin. Tosınarlı qátelik, 
tiykarınan tájiriybe ótkiziwshiniń qátesi sebepli (ásbap kórsetiwin natuwrı kóriw
yamasa anıq esitpewi nátiyjesinde) júzege keledi.
Tosınarlı qáteliklerde tap sistematik 
qátelikler sıyaqlı pútkilley jónge salıwǵa bolmaydi. Lekin ólshewdegi tosınarlı 
qáteliklerdi esapqa alatuǵın itimallıq nızamlıqları elementleri járdeminde

---

11 
tosınarlı qáteliklerdi esaplab, anaǵurlım anıq nátiyjelerge erisiw múmkin. 
Tómende biz tosınarlı qátelikler teoriyasınıń elementlerine toqtap ótemiz. 
Tikkeley ólshewde jol qoyılatuǵın qáteliklerdi esaplaw. 
Eger qandayda bir a fizikalıq shamanıń haqıyqıy mánisine jaqın bolǵan
nátiyjeni almaqshı bolsaq, onı n márte ólshewge tuwri keledi, 
a shamanı n ret ólshewde tómendegi
a
1
 , a
2 
, a
3 
, . . . , a
n 
nátiyjeler belgileri qabıl etilgen bolsın dep esaplayıq. Onda bul mánislerdi qosıp 
ólshewler sanına bólsek, ólshenip atırǵan fizikalıq shamanıń haqıyqıy mánisine jaqın 
ortasha arifmetik mánis deb atalıwshı mánisti payda etken bolamiz: 
< 𝑎 >=
𝑎
1
+ 𝑎
2
+ 𝑎
3
+ ⋯ . +𝑎
𝑛
𝑛
=
∑
𝑎
𝑖
𝑛
𝑖=1
𝑛
5.Ólshewlerdiń jazılıw tartibi hám orınlanǵan laboratoriya jumısı 
haqqında esabat. 
Joqarıda aytıp ótkenimizdey, ólshenipatırǵan fizikalıq shamalar eki hám odan artıq 
bolip, olardan tek birewi funksiya rolin, qalǵanları bolsa argument wazıypasın óteydi. 
Qullası, olar arasındaǵı funksional baylanıs teńlik yamasa teńleme
kórinisinde beriledi. Sol teńliktiń shep tárepindegi shamanıń mánisi onıń oń 
tárepindegi shamalar mánisin esaplaw arqalı tómendegi tártipte tabıladı. 
1. Teńliktiń oń tárepinde qatnasuwshı barlıq shamalardiń mánisleri jetkilikli dárejede 
anıq ólshenedi jáne onıń shep tárepindegi shama (funksiya ) dıń mánisi berilgen teńlik 
járdeminde esaplanadı. 
2. Ólshew nátiyjelerin esaplap shıǵıwda olardan dáslep eń isenimlileri alınadı. Anıq 
bolmaǵan nátiyjeler tastap jiberilip, ólshew tákirarlanadı. Hár bir ólshew nátiyjesiniń 
ortasha arifmetik mánisi, onı anıqlawdaǵı ortasha absolyut qátelik hám salıstırmalı 
qátelik tawılıp, nátiyje tómendegishe jazıladı : 
a =< a > ± < Δa > 
ε =
< Δa >
< a >
100%