I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

Yog` kislotalarida uglevodorod radikallari CH
3
–(CH
2
)
n
– strukturasi 
ham o`ziga xos bo`lib, normal tuzilishdagi to`yingan yog` kislotalarida barcha 
uglerod atomlari shunday joylashganki, ularning markazlarini birlashtiruvchi 
to`g`ri chiziqlar tekislikda yotgan siniq burchakli egri chiziqni tashkil etadi 
(zigzag). Bunda barcha uglerod atomlarining markazi ikkita parallel’ to`g`ri 
chiziqda joylashadi 8- va 9- rasmlar: 
8-rasm. Normal tuzilishdagi to`yingan yog` kislotalari uglevodorod radikalida 
uglerod atomlarining bir-biriga nisbatan joylashuvi 
 
 

---

99 
Bunda C – C bog`lari uzunligi 0,154 nm. C – C – C burchagi kattaligi esa 
116
0
ni tashkil etadi. 
Ushbu struktura sxemasiga qarab, shuni payqash mumkinki kislota 
molekulasidagi uglerod soni birtaga oshganda, molekula 0,13 nm ga uzayadi. 
Uglerod atomlari soni odatda juft bo`lgan va gomologik qatorda bir-biriga yaqin 
turadigan to`yingan yog` kislotalari uzunligi esa bir-biridan 0,26 nm ga farq qiladi. 
Shunga asosan, to`yingan yog` kislotalarining ikkita assotsiatsiyalangan 
(qo`shilgan) molekulasi uzunligi (nm) quyidagi formula orqali tasvirlanishi 
mumkin: 
L = [(n-1) 
.
 0,13+0,1] 
.
 2+0,27; 
Bunda n – kislota molekulasidagi uglerod atomlari soni; 
0,13 nm – uglerod atomi soni birtaga oshganda molekula uzunligining o`zgarishi; 
0,1nm – metil guruhlari hisobidan molekula uzunligining o`zgarishi. 
0,27nm – molekulalar assotsiatsiyasini hosil qiluvchi O-H….O guruhlari uzunligi. 
Shu formulaga asosan ko`pgina to`yingan yog` kislotalarining uzunligi 
hisoblangan, masalan, pal’mitin kislotasi – 2,195 nm, stearin kislotasi – 2,455 nm, 
araxin kislotasi – 2,715 nm va h.k. 
To`yinmagan yog` kislotalari uglevodorod radikali tuzilishini o`rganishda uni 
xayolan ikki qismga – to`yingan va to`yinmagan qismlarga bo`lib o`rganish oson.