I bob. Organik kimyoning tuzilish nazariyasi 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari

Mavzuga oid masala va mashqlar.
1. Diyen uglevodorodlariga kiruvchi butadiyen-1,2; pentadiyen-1,3;
2-metilbutadiyen-1,3 larning struktur tuzilishini yozing.
2. Pentadiyen-1,2 ning tuzilishini va ushbu alkadiyen hamda brom o’rtasida
kechadigan reaksiya tenglamasini yozing.
3. Propadiyenning yonish reaksiyasi tenglamasini yozing.
4. Quyidagi moddani sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang.
CH3 CH
CH3
CH C
CH3
CH CH2
5. Qanday massadagi (g) n-butandan yuqori temperatura va Al2O3 katalizatori
ishtirokida 29,7 g alkadiyen olish mumkin?
6. Qanday massadagi (g) 2-metil butandan yuqori temperatura va Al2O3
katalizatori ishtirokida 54,4 g alkadiyen olish mumkin?
7. Qanday massadagi (g) 2-metil butandan yuqori temperatura va Al2O3
katalizatori ishtirokida 20,4 g alkadiyen olish mumkin?
15-§. ALKINLAR. OLINISHI VA XOSSALARI
Molekulasida uchbog‘ saqlagan to‘yinmagan uglevodorodlarga
alkinlar deyiladi. Alkinlar asetilen qatori uglevodorodlari deb ham ataladi.
Alkinlar CnH2n-2 umumiy formulaga ega bo‘lib, ularning birinchi
vakili asetilen C2H2 hisoblanadi.
Nomenklaturasi. Asetilen qatoridagi uglevodorodlar ratsional nomenklaturaga
muvofiq nomlanganda radikal nomiga asetilen so‘zi qo‘shib aytiladi.
HC CH
HC C CH2 CH3
HC C (CH2)n CH3
H3C C C CH3
H C C C
H
H
H
metilasetilen
H C C
H
H
H
H
etilasetilen
57
C C C
H
H
H
metilasetilen
H C C
H
H
C
H
H
C H
etilasetilen
C C C C
H
H
H
H
H
H
dimetilasetilen
Sistematik nomenklaturaga muvofiq alkinlarning nomi ularga mos keladigan
to‘yingan uglevodorodlar nomidan olinib “an” o‘rniga “in” qo‘shimchasi
ishlatiladi.Alkinlarda uchbog‘ asosiy zanjirda bo‘ladi va raqamlash aynan uchbog‘
yaqin tomondan boshlanadi.
HC C CH CH3
1 2 3 pentin - 1 3-metilbutin 1 2 3 4 5
HC C CH2 CH2 CH3 CH3 C C CH2 CH3
1 2 3 4 5
pentin - 2
HC C CH CH3
CH3
1 2 3 4
3-metilbutin - 1
CH3 C C CH2 CH3
1 2 3 4 5
pentin - 2