16-§. AROMATIK UGLEVODORODLAR.
OLINISHI VA XOSSALARI
Molekulasida atomlarning o‘ziga xos bog‘lanishli siklik guruhi –
benzol yadrosi mavjud bo‘lgan birikmalarga aromatik birikmalar
deyiladi.
Aromatik uglevodorodlarning dastlabki vakili benzol (C6H6) molekulasining
tuzilishini aks ettiruvchi formulani birinchi bo‘lib nemis kimyogari
A.Kekule taklif etgan.
62
HC
HC
CH
CH
CH
CH
Zamonaviy fizik usullar yordamida benzol molekulasi siklik tuzilishga ega
ekanligi va undagi oltita uglerod atomining hammasi bir tekislikda joylashganligi
aniqlandi.
Nomenklatura va izomeriyasi. Benzol molekulasidagi vodorod atomlari
turli radikallarga almashganda benzolning gomologlari hosil bo‘ladi.
HC
HC
CH
CH
CH
C
H
benzol
HC
HC
CH
CH
CH
C
CH3
metilbenzol
HC
HC
CH
CH
CH
C
CH2 CH3
etilbenzol
Agar benzol molekulasidagi vodorod atomlari bir nechta radikal bilan almashgan
bo‘lsa sistematik nomeklatura bo‘yicha bunday moddalarni nomlash
uchun asosiy zanjirdagi uglerod atomlari raqamlanadi yoki orto-, meta- va
para ifodalar qisqacha yoziladi.
63
HC
HC
CH
CH
C
C
CH3
CH3
1,2-dimetilbenzol
(o-ksilol)
1
2
3
4
5
6
1,3-dimetilbenzol
(m-ksilol)
HC
HC
CH
C
CH
C
CH3
CH3
1
2
3
4
5
6
1,4-dimetilbenzol
(p-ksilol)
HC
HC
C
CH
CH
C
CH3
CH3
1
2
3
4
5
6
Agar benzol yadrosidan bitta vodorod atomi chiqarilsa, fenil (C6H5−) radikali,
toluol tarkibidagi metil radikalidan bitta vodorod atomi chiqarilsa, benzil
Do'stlaringiz bilan baham: |
