I bob. Psixologik rivojlanishning asosiy omillari. Bolalarning rivojlanish omillari

1.5. Bolalar bog’i, Maktab va Oila.
Faqat barcha sharoitlarni bajarayotganda, bola to’liq psixologik rejada rivojlanadi va sog’lom va rivojlangan kishini o’stiradi.
Rivojlanish – Yangi sifat holatining paydo bo’lishi bilan birga bo’lgan ob’ektdagi qaytarib bo’lmaydigan, yo’naltirilgan, tabiiy o’zgarishlar. Rivojlanish o’sayotgan organizmning o’sib borayotgan organizmning yuqori darajada bo’lishini o’z ichiga oladi va bu o’tish ham pishib, o’rganishga bog’liq.
Insonning aqliy rivojlanishi – Vaqt o’tishi bilan aqliy jarayon va xususiyatlarning muntazam ravishda o’zgarishi, ularning miqdoriy, yuqori sifatli va tarkibiy o’zgarishlar bo’yicha ifodalanadi.
Inson aqliy rivojlanish yo’nalishlari:
Kognitiv rivojlanish, i.e. Kognitiv jarayonlarning rivojlanishi;
Emotsional-ixtiyoriy sohani rivojlantirish (hissiyotlar, his-tuyg’ular, shaxsning ixtiriy xususiyatlarini rivojlantirish);
Shaxsiy psixologik xususiyatlarning rivojlanishi (fe’l-atvor, xarakter, qobiliyat, qobiliyat, motivaviy soha).
Urabaeva Galina Anatolyevna aqliy rivojlanishning quyidagi shakllarini ajratdi:
1) notekislik va heterakochronlik: Har bir aqliy funktsiyasi uning sur’atida rivojlanadi, o’z-o’zidan sezgir(i.e.) rivojlanishning eng qulayligi davri, organlar va funktsiyalarning rivojlanish bosqichlari o’z vaqtida mos kelmaydi;
2) dan rivojlanishning yangilanishi: Aqliy rivojlanishning keskin va qarama-qarshi xususiyatlari natijasida ma’lum bir bosqichlar aniq ko’rinib turibdi, bu aqliy rivojlanishning o’ziga xos xususiyatlariga ega;
3) jarayonlar, xususiyatlar va fazilatlarni farqlash va integratsiyalash: Ajratish aqliy funktsiyalar aqliy faoliyatning mustaqil shakllarida va bir vaqtning o’zida o’zaro bog’liqlik va o’zaro bog’liqlik (masalan, fikrlash va nutq);
4) rganic va ijtimoiy deterinantni o’zgartirish (sabablar) belgilash aqliy faoliyat va xatti-harakatlar;
5) Psixikaning plastikasi: Turli sharoitlar ta’siri ostida psixikani o’zgartirish, turli xil tajriba.
Ruhiy jarayon va shaxsiy xususiyatlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi eng muhim va uzoq muddatli omillar aqliy rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchlari.Ushbu qarama-qarshiliklarning qarori va aqliy Neoplazmsms va psixikani yanada rivojlantirishni ta’minlaydi. Ushbu qarama-qarshiliklar aqliy rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchlaridir:
Ehtiyoj va imkoniyatlar o’rtasida qarama-qarshilik;
Rivojlanishning umumiy rivojlanishi tashqi ijtimoiy sharoitlarning nisbati va ichki shartlar yuqori aqliy funktsiyalarning kamoloti;
Rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchi bu katta rivojlanish zonasini yaratadigan kattalar bilan hamkorligidir. Voyaga etganlar – bu oraliq havola, bola va jamiyat o’rtasidagi vositachi. Voyaga etganlar: a) birinchi navbatda bolaning fiziologik ehtiyojlarini qondiradi, keyin chiqadi hissiy munosabatlar, c) jamoat ob’ektlari bilan harakat namunasi, bilim, madaniyat, ijtimoiy normalar, e) professional mahorat modeli va hk .;
Rivojlanishning harakatlantiruvchi kuchi har bir yosh davridagi etakchi faoliyatdir. Aynan shu faoliyat bolani aqliy rivojlanishning yangi bosqichiga o’tishga tayyorlaydi;
Aqliy rivojlanishning harakatlanuvchi kuchi va uning normal oqimining ko’rsatkichi bolaning aqliy va ruhiy salomatligi hisoblanadi. Asoslangan ruhiy salomatlik – yuqori aqliy funktsiyalarni ishlab chiqish. Psixologik sog’liq Bu inson dunyoga tajribali o’rganilgan holda o’z o’rnini qondiradigan va qoniqarli deb munosib deb topishi kerak.
Aqliy rivojlanish omillari – aqliy jarayon va shaxsiy xususiyatlarga sifatli o’zgarishlar uchun asosiy shartlar. Bu uning mazmuni va yo’nalishini aniqlaydi.
Biologik va ijtimoiy omillarni aralashtiring. Ga rganic omillar Aqliy rivojlanish xususiyatlarini oldindan belgilab beradigan irsiy va tug’ma shartli shartlar. Irsiy shartitlar genotip orqali yuqadi, tug’ma genotipiya orqali rganicrine rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari tufayli. Shunday qilib meros qobiliyatlarga, asab tizimining turiga etkaziladi. Tug’ma – ruhiy xususiyatlarning yanada shakllanishiga ta’sir qiluvchi intruziyani rivojlantirishning shartlari.
Irsiy omilning ulushi o’zgarishi mumkin. O’zining meros xastalarini aniqlashtirish o’lchovi asosan ta’limning yashash sharoitlariga, ta’limning xususiyatlariga, masalan, bola yoshiga bog’liq.
Ijtimoiy omillar – Bu o’rta, aqliy rivojlanish shartlari: faoliyat, o’qitish va mabring.
Chorshanba – inson hayotining ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va boshqa shartlari kombinatsiyasi. Atrof-muhitning ta’siri o’z-o’zidan paydo bo’lishi mumkin, chunki inson alohida ijtimoiy-tarixiy sharoitlarda yashaydi, bu uning aqliy rivojlanishiga ta’sir qiladi. Shuningdek, mikrosudonlar (oila, guruh, do’stlar va boshqalar) shaxsga ma’lum bir ta’sir ko’rsatadi. Ijtimoiy muhitda insoniy munosabatlar tizimi o’ziga xos xususiy muhitda ro’y beradi ijtimoiy rivojlanish holati.
Bolaning aqliy rivojlanishining eng muhim omili, uning shaxsiyati shakllanishi faoliyat – aralashishga bog’liq bo’lgan tananing faol holati atrof-muhit Uni ehtiyojga qarab o’zgartirish uchun.
Jamiyati Ijtimoiy va tarixiy tajriba bolasiga o’tkazish jarayonini tashkil qiladi, uning harakatini nazorat qiladi, Maxsus o’quv yurtlarini boshqaradi: bolalar bog’chalari, maktablar va boshqalar. O’quv jarayoni – shaxsning turli tomonlarini tashkil etishning maqsadli va tashkillashtirilgan jarayoni. O’qitish – Bu bilimlarni o’rganish, ko’nikma va ko’nikmalarni shakllantirish jarayoni. Bolani o’rganish, tug’ilgan paytdan boshlab, ijtimoiy muhitga tushganda va uning hayotini tashkil qiladi va insoniyat tomonidan yaratilgan ob’ektlar yordamida bolaga ta’sir qiladi. Ta’lim bu muayyan inshootlar, axloqiy hukmlar va hisob-kitoblar, qadriyatlar, ya’ni shaxsiyatning barcha partiyalarini shakllantirishni o’z ichiga oladi. Trening kabi, tarbiyalangan bola chaqaloqning tug’ilishidan keyin darhol boshlanadi, chunki kattalar unga bo’lgan munosabati uning shaxsiy rivojlanishining poydevorini yaratadi.
Buni yakunlab, shuni ta’kidlash kerakki, bitta omilga bog’liq bo’lgan yagona aqliy fazilat yo’q. Barcha omillar rganic birlikda aqliy rivojlanishga ta’sir qiladi.