I kirish kanveyerlar

6. Shponka va shponka turlari.
Shponka (polyakcha zgropka, nem. pona, qistirma) — 1) mashina va mexanizmlarda val (oʻq)ni unga kiydirilgan detal (shkiv, shesternya va boshqalar) bilan biriktirish uchun moʻljallangan detal. Shkiv, tishli gʻildirak (shesternya) va boshqalar gupchagidagi hamda vallar tanasidagi oʻyiqlarga qoʻyiladi. Prizmatik, ponasimon, segment shaklli xillari bor. shahridan foydalanib hosil qilingan birikma shpon kali birikma deb ataladi; 2) yogʻoch konstruksiya elementlarini bir-biriga biriktiruvchi siljitish kuchiga toʻsqinlik qiluvchi detal; 3) gidrotexnika inshootlari choklarini zichlovchi qistirma. Gidroizolyatsiya materiali (bitum) dan qilinadi.Aylanuvchi detallarni (shkiv, tishli g’ildirak, mufta va shu kabilarni) valyoki o’qqa birgalikda aylanadigan qilib maxkam o’rnatish uchun xar xilshponkalardan foydalaniladi.
Shponkali birikmalarning tuzilishi juda oddiy bo’lib, ularni yig’ish vaqismlarga ajratish ancha oson. Shuning uchun bunday birikmalardanmashinasozlikda keng ko’lamda foydalaniladi.Val yoki o’qda shponka uchun mo’ljallangan o’yiq bo’lishi shponkalibirikmaning asosiy kamchiligidir, chunki bunday o’yiq val yoki o’q ko’ndalangkesimini kichraytirib, mustaxkamligini pasaytiradi.

Prizmatik shponkalar
Prizmatik shponka kesimi to’g’ri turtburchaklik bo’lgan detaldir.Prizmatik shponka vositasida xosil qilingan birikmalar bo’lganligi uchunshponkani xam, valdagi o’yiqni xam Yuqori darajadagi aniqlik bilantayyorlash talab etiladi, chunki bunday xollarda shponka burovchi momentniyon yoqlari orqali uzatadi.Shuning uchun shponkaning yon yoqlari valdagio’yiqning yon yoqlariga bir tekis tegib turadigan bo’lishi kerak.Agar shponka va o’q tayyorlashda GOST da keltirilgan dopuskningqiymati ta’minlansa, birikma yig’ilayotganda moslash ishlariga xojat qolmaydi.

Ponasimon shponkalar.
Ponasimon shponkaning prizmatik shponkadan farqi shuki, biroz (odatda 1 : 100 nisbatda) qiya bo’ladi.
Ponasimon shponkalar yordamida detallar val yoki o’qqa bemalolortiqcha kuch sarflamay o’rnatiladigan qilib yasaladi. Detall shponka xisobigamaxkam o’rnashadi. Buning uchun shponkalar o’yiqqa bir qadar kuch bilanodatda, bolg’a zarbi bilan urib joylashtiriladi.Bunday xollarda shponka uchunmo’ljalllangan o’yiq valda xam shu valga o’rnatiladigan detallda xam bo’lsa,shponka o’yib o’rnatiladigan ponasimon shponka deb ataladi.Shponkadagiqiyalik qanday bo’lsa, detalda xuddi shunday kiyalikdagi o’yiq qilinadi.Shponka zarb ta’sirida kiritilganligidan, uning ustki va ostki yoqlari o’yiqqa
ma’lum tig’izlik bilan o’rnashadi.