I-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва аҳамияти

Материалларни ҳисобга олувчи ҳисобварақлар корреспонденцияси (1000)

Т/Р	ҲЎЖАЛИК ОПЕРАЦИЯСИНИНГ МАЗМУНИ	ҲИСОБВАРАҚЛАР КОРРЕСПОНДЕНЦИЯСИ
		ДЕБЕТ	КРЕДИТ
1	ЕТКАЗИБ БЕРУВЧИДАН МАТЕРИАЛЛАРНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШ	1010-1090	6010
2	АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ЙЎҚ ҚИЛИШ НАТИЖАСИДА КЕЛИБ ТУШГАН МАТЕРИАЛЛАР ҚИЙМАТИ	1090	9210
3	ТАЪСИСЧИЛАРДАН УЛАРНИНГ УЛУШЛАРИ ҲИСОБИГА КЕЛИБ ТУШГАН ТУРЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ КИРИМ ҚИЛИШ	1010-1090	4610
4	МАТЕРИАЛЛАРНИ БОШҚА ШАХСЛАРДАН ТЕКИН ОЛИШ	1010-1090	8530
5	МАТЕРИАЛЛАРНИ КИРИМ ҚИЛГАНДАН СЎНГ НУҚСОНЛАРНИ АНИҚЛАГАНДА ЕТКАЗИБ БЕРУВЧИГА ДАЪВО ҚЎЙИШ	4860	1010-1090
6	ЯРОҚСИЗ МАҲСУЛОТЛАРДАН ҚОЛГАН МАТЕРИАЛЛАРНИ КИРИМ ҚИЛИШ	1090	2610
7	ЎЗ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ МАҲСУЛОТИНИ КИРИМ ҚИЛИШ	1010-1090	2310
8	АСОСИЙ, ЁРДАМЧИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШГА, ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ ХЎЖАЛИКЛАРИГА МАТЕРИАЛЛАР ЖЎНАТИШ	2010, 2310, 2510, 2710	1010-1090

9	МАЪМУРИЙ ЭҲТИЁЖЛАРГА МАТЕРИАЛ ЖЎНАТИШ	9420	1010-1090
10	ЯРОҚСИЗ МАҲСУЛОТНИ ТУЗАТИШГА МАТЕРИАЛЛАР САРФЛАШ	2610	1010-1090
11	МАҲСУЛОТНИ СОТИШ УЧУН ИДИШ САРФЛАШ	9410	1060
12	ЧЕТГА ЧИҚИБ КЕТГАН МАТЕРИАЛЛАР ҚИЙМАТИНИ ҲИСОБДАН ЧИҚАРИШ	9220	1010-1090
13	ИНВЕНТАРЛАШ ПАЙТИДА КАМОМАДЛАРНИ АНИҚЛАШ	5910	1010-1090

Мисол. Мол етказиб берувчидан 20 000 000 сўмлик материаллар харид қилинган. Материалларни ташиб бергани учун автотранспорт корхонасига 3 000 000 сўм тўланган, материалларни ортиш ва тушириш учун ишчиларга 1 000 000 сўм иш ҳақи ҳисобланган, ишчиларнинг иш ҳақидан 120 000 сўм ижтимоий солиқ ҳисобланган. Операциялар ҳисобварағларда қуйидагича акс эттирилади:

• 
  мол етказиб берувчилардан келиб тушган материаллар қийматига:
  

Д-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» - 20 000 000 сўм
К-т 6010-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар» - 20 000 000 сўм

• 
  материалларни ташиб бергани учун автотранспорт корхонасининг хизмати суммасига: Д-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» - 3 000 000 сўм
  

К-т 6990-«Бошқа мажбуриятлар» - 3 000 000 сўм.

• 
  юк отувчиларнинг иш ҳақи суммасига:
  

Д-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» - 1 000 000 сўм
К-т 6710-«Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» - 1 000 000 сўм

• 
  ижтимоий солиқ суммасига:
  

Д-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» - 120 000 сўм
К-т 6520-«Мақсадли давлат жамғармаларига тўловлар» - 120 000 сўм.

Шундай қилиб 1010-ҳисобварақда материалларни харид қилиш бўйича 24 120 000 сўм бўлган барча харажатлар жамланади. Ишлаб чиқаришга ёки бошқа эҳтиёжларга материаллар айнан ушбу таннарх бўйича ҳисобдан чиқарилиши лозим.

Шуни таъкидлаш зарурки, Солиқ кодексининг 47-моддасига биноан етказиб берувчи материалларни харид қилаётган корхонага белгиланган шаклдаги ҳисобварақ-фактурани (счёт-фактура) тақдим этиши шарт. Ҳисобварақ-фактура, қоида тариқасида, электрон ҳисобварақ-фактураларнинг ахборот тизимида электрон шаклда расмийлаштирилади.
Товарларни (хизматларни) реализация қилиш чоғида, агар сотувчи харидорга касса чеки ёки белгиланган шаклдаги бошқа ҳужжатни берса ҳисобварақ-фактура расмийлаштирилмайди.
Қўшилган қиймат солиғини тўламайдиган етказиб берувчилар ҳисобварақ-фактурада «Қўшилган қиймат солиғисиз» деган белги қўйишлари керак.

4.