I shamshidinov noorganik moddalar va
Download 7.06 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Sug‘orish sxemasi. Sug‘orishning umumiy sxemasi, ya’ni minoralar
bo‘yicha kislotaning uzatilishi tizimning texnologik rejimiga va minoralar miqdoriga bog‘liqdir. Etti minorali (ichki qismi bo‘sh bo‘lgan oksidlash minorasi bilan) sug‘orish sxemasi 1.49-rasmda ko‘rsatilgan. 1.49-rasm. Yetti minorali tizimdagi sug‘orish sxemasi (minoralarni belgilash 1.48-rasmdagi kabidir). Ikkala (1.48- va 1.49-rasmlar) sxemada ham konsentrlangan va denitrolangan sulfat kislota minora-konsentrator 2 dan oxirgi absorbsiya minorasi 7 ni sug‘orishga uzatiladi, buning natijasida azot oksidlarining yuqori darajada yutilishi ta’minlanadi. Maksimal miqdordagi azot oksidlari tutgan kislota (minora 5 dan) mahsulot minoralari 2 va 3 ni sug‘oradi, bu sulfit angidrid oksidlanishini yuqori tezlikda borishini ta’minlaydi. Agar mahsulot minorasi 2 dan keladigan kislota miqdori oxirgi absorbsiya minorasi to‘ldirgichlarini to‘la namlash uchun yetarli bo‘lmasa, absorber 7 dan chiqadigan kislotaning bir qismi uni o‘zini 102 sug‘orishga qaytariladi, ya’ni oxirgi absorbsiya minorasi qisman «o‘z- o‘zini» sug‘oradi. Sug‘orish zichligi. Elektroenergiyani iqtisod qilish uchun sug‘orish zichligi minimal bo‘lishi, lekin to‘ldirgichlarni to‘la namlash uchun yetarli bo‘lishi kerak. Kerakli darajadagi minimal sug‘orish zichligini to‘ldirgich sirt yuzasidan va bu yuzani namlaydigan kislota plenkasi qalinligidan kelib chiqib hisoblash mumkin. Laboratoriya ma’lumotlariga ko‘ra, minimal sug‘orish zichligi 3-4 m 3 /(m 2 ∙soat) ni tashkil etadi. Sanoat sharoitida sug‘orish zichligi birmuncha kattadir – 10-15 m 3 /(m 2 ∙soat) ni tashkil qiladi, chunki hozirda qo‘llanilayotgan kislota sachratqichlari minoraning barcha ko‘ndalang kesimi bo‘yicha kislotani bir xilda tekis taqsimlanishini ta’minlay olmaydi, sug‘orish zichligi ortishi bilan esa kislotaning bir xilda taqsimlanmasligi kamayadi. Bundan tashqari, ortiqcha sug‘orish zichligi mahsulot zonasida unga yetarlicha miqdordagi azot oksidlari berilishiga olib keladi. Sug‘orish zichligi juda katta bo‘lganda minoralarning «tiqilib qolishi» kuzatiladi – to‘ldirgichda gazning o‘tishi uchun erkin bo‘shliq shunchalik kamayadi, bu esa suyuqlik qatlami orasidan gazning ko‘pchip chiqishiga olib keladi. Sug‘orish zichligidan tashqari, sug‘orish takroriyligi termini ham ishlatiladi. Sug‘orish takroriyligi deganda barcha minoralar sug‘oriladigan kislotaning umumiy miqdorini tayyor mahsulot miqdoriga nisbati tushuniladi. Sug‘orish qaytaligi moddiy balans ma’lumotlari bo‘yicha aniqlanadi va u odatda 30-50 ni tashkil etadi. Bir xil sug‘orish zichligida tizim qanchalik jadallik bilan ishlasa, sug‘orish takroriyligi shunchalik kam bo‘ladi. Jadalligi kam tizimlarda sug‘orish zichligini yetarlicha hosil qilish uchun uning takroriyligi, minorani qisman «o‘z-o‘zini» sug‘orishi orqali oshiriladi. Sug‘oriladigan kislota konsentratsiyasi. 1.49-rasmdan ko‘rinadiki, minoralarni sug‘oradigan kislota bitta umumiy siklda aylanadi: absorbsiya minorasidan kislota mahsulot minorasini sug‘orishga yuboriladi, so‘ngra kislotaning bir qismi oxirgi absorbsiya minorasini sug‘orishga, qolgan qismi esa tayyor mahsulot omboriga yuboriladi. Shuning uchun minorali kislotaning konsentratsiyasini tanlash nafaqat texnologik omillar orqali, balki kislota iste’molchilari talabiga, uni tashish sharoitlariga va boshqalarga qarab aniqlanadi. 103 Davlat standartlari talablariga muvofiq, minorali kislota konsentratsiyasi 75% H 2 SO 4 dan kam bo‘lmasligi lozimdir. Bunday kislotaning kristallanish harorati –51 O C ga teng, shuning uchun qish faslida tashish va saqlashda uni amalda muzlab qolishi kuzatilmaydi. Minorali sulfat kislota zavodlarida sifati bo‘yicha ko‘pchilik iste’molchilar talabini qanoatlantiruvchi va tashish uchun anchagina qulay nisbatan yuqori konsentratsiyali kislota ham ishlab chiqarilishi mumkin. Lekin H 2 SO 4 konsentratsiyasi ortishi bilan birinchi minora (denitrator) da kislotaning denitratsiya darajasi yomonlashadi, mahsulot minoralarida esa SO 2 ning oksidlanish tezligi pasayadi va x.o. Minoralarni pasaytirilgan konsentratsiyali (75% H 2 SO 4 dan kam) kislota bilan sug‘orish azot oksidlarining absorbsiyalanishini yomonlashishiga va ularning yo‘qotilishining ortishiga olib kelganligi sababli maqsadga muvofiq emasdir. Bundan tashqari, konsentratsiya 75% H 2 SO 4 dan kam bo‘lganda, kislota po‘lat va cho‘yan jihozlar korroziyalanishini kuchaytiradi. Ayrim zavodlarda denitratsiya minorasida nisbatan yuqori konsentratsiyali kislota olish uchun denitrator oz miqdordagi kislota bilan sug‘oriladi; kislota qaynoq kuyundi gazi bilan qizdiriladi va 90- 91% H 2 SO 4 konsentratsiyagacha bug‘latiladi. Ammo bu texnologik jarayonni murakkablashtiradi va shuning uchun ayrim hollardagina amalda qo‘llaniladi. Download 7.06 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|