Ii. Amaliy mashg‘ulot materiallari

kodeksi (1947) olimlarning ijtimoiy mas’uliyati muammosini umumbashariy 
ijtimoiy muhim masalalar darajasiga ko‘targan birinchi xalqaro hujjat bo‘ldi. 
Bioetika tadqiqotlar sohasi, ijtimoiy munozaralar va axloqiy qarorlar qabul 
qilish maydoni sifatida mamlakatimizda o‘zining dastlabki qadamlarini 
tashlamoqda. Jahonning ko‘pgina atoqli mutafakkirlari insoniyat Yangi ming 
yillikda yashab qolishi uchun vayronkor an’analar va ajralishdan Yangi 
umumbashariy dunyoqarashga yo‘l topishi zarurligini ko‘rsatmoqda. Ularning 
mazkur qarashlari Xalqaro Insonparvarlik Akademiyasi tomonidan 2000 yilda 

---

94 
chiqarilgan insonparvarlik manifestida aks ettirildi. Unda quyidagi so‘zlar bor: 
«Yangi dunyoqarash inson huquqlarini himoya qilishi, insonning erkinligi va 
qadr-qimmatini yanada oshirishi, Shuningdek bizning butun insoniyat oldidagi 
majburiyatlarimizni qayd etishi lozim». 
Global bioetikaning tarkibiy qismi hisoblangan bioetika mazkur Yangi 
dunyoqarashning ajralmas qismiga aylanmoqda. Hozirgi zamon bioetikasi 
sinkretik xususiyatga ega, u demokratiya va insonparvarlik g‘oyalariga, Evropa 
madaniyatining an’anaviy qadriyatlariga, G‘arb va Sharq dinlariga asoslanadi.
Bioetika turli xil qarashlarni muhokama qilish uchun ochiq va er 
kurrasida hayotni saqlab qolish uchun har bir inson shaxsan javobgar 
ekanligini ko‘rsatishga harakat qiladi. Turli dunyoqarashlarning teng 
huquqliligini e’tirof etish hozirgi zamon madaniyatidagi demokratik 
intilishlarning yutuqlaridan biridir.
Bioetikaning ikki shakli – liberal va konservativ bioetikaning mavjudligi 
axloqiy dunyoqarash va an’analarning tipologik nomuvofiqligi bilan belgilanadi. 
Hayot 
va 
mamot 
masalalarida 
ularning 
qarama-qarshiligi 
mazkur 
nomuvofiqlikni yanada kuchaytiradi. Nafaqat tibbiyot, farmatsevtika, biologiya 
sohasida, balki sanoat va qishloq xo‘jaligida ham fan va texnologiyalarning 
jadal rivojlanishi bioetikada ko‘riladigan muammolarning bevosita manbaidir.
Global bioetika bir insonning boshqa odamlarga, hayvonlarga, tabiatga 
va butun borliqqa hurmat bilan munosabatda bo‘lishi zarurligini e’tirof etadi. 
Ma’naviyatni o‘stirish, biotsentrizm nuqtai nazaridan dunyoqarash va 
madaniyatni shakllantirish, fanni rivojlantirishda antropotsentristik qarashlardan 
voz kechish bioetikaning asosiy maqsadlaridir. 
Fan-texnika taraqqiyoti sivilizatsiyaning ravnaq topishi manbai bo‘libgina 
qolmasdan, ba’zan inson yashaydigan tabiiy muhitni buzib, uning hayotiga 
tahdid ham soladi. Ta’limni ijtimoiylashtirish, uni dunyoni Yangicha 
tuShunishga, dunyoni, Yangi dunyoqarashlarni yaxlit ko‘rishga, insonparvarlik 
tafakkurini tarbiyalashga yo‘naltirish zamon talabiga aylanib bormoqda. Bu 
jatumanga bioetika ham o‘zining munosib hissasini qo‘shmoqda.
Bugungi kunda inson global miqyosda fikrlashi, atrof olam uchun o‘z 
mas’uliyatini anglab etishi, tabiat bilan o‘z munosabatlarini uyg‘unlashtirishi, 
davlat, milliy, ijtimoiy, madaniy tafovutlarga qaramay, insoniyat yagona 
ekanligini, tabiat, madaniyat va hayotni saqlash va rivojlantirish uchun umumiy, 
yagona yashash konsepsiyasi va hamkorlik zarurligini tuShunib etishi lozim. 
Bo‘lajak farmatsevt mutaxassislarda dunyoqarash madaniyatini, boy ma’naviy 
olamni, umuminsoniy, ma’naviy qadriyatlarni, Shaxsiy mas’uliyat etikasini, 
mustaqil va ijodiy tafakkurni shakllantirish vazifasi birinchi darajali ahamiyat 
kasb etmoqda.