Ilhomov Z. A. Toshkent-2019
Download 0.93 Mb. Pdf ko'rish
|
Илхомов З Илмий тадқиқотларнинг назарий масалалари 2019
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tadqiqot obyektining tanlanishi va tadqiqot vazifalarining qoyilishi.
|
5 6 TARIX FANI TADQIQOTLARINING NAZARIY MASALALARI Tadqiqot ob'yektining tanlanishi va tadqiqot vazifalarining qoyilishi. Tarix fani ilmiy tadqiqot ishlarini tashkillashtirish bir necha bosqichda amalga oshiriladi. 1-bosqich. Tadqiqot ob'yektining tanlanishi va tadqiqot vazifalarining qoyilishi. 2-bosqich. Tadqiqotning axborot-manbaviy asoslarini aniqlash va tadqiqot uslublarini tanlash. 3-bosqich. Tarixiy voqelikni bilishning rekonstruktiv va empirik darajasini aniqlash. 4-bosqich. Tushuntirish va nazariy bilishning darajasi. Har qanday tarixiy tadqiqot voqealar, jarayonlar, insonlar faoliyati kabilardan iborat o‟z tadqiqot ob'yektiga ega bo‟ladi. Tarixiy voqelikni to‟lig‟icha bir tarixchi tomonidan tadqiqot ob'yekti sifatida belgilab olinishi maqsadga muvofiq emas va bu bir tarixchi yoki bir necha tarixchilar tomonidan amalga oshirib bo‟lmaydigan ishdir. Shuning uchun ilmiy muammoning yechimiga yo‟naltirilgan tadqiqot vazifalarining belgilab olnishi muhim ahamiyatga egadir. Ilmiy muammo bilish ob'yektida savolar ko‟rinishida mavhumlikdan iborat bo‟lib, tarixchi tadqiqot jarayonida bu savollarning javobini topishi lozim. Tadqiqot vazifalari nafaqat jarayonlarning ko‟lamini, balki tadqiqotning maqsadi va nuqtai nazarlari hamda jihatlarini ham aniqlab berishi lozimdir. Tadqiqot jarayonida tadqiqotchi tomonidan tadqiqotning bu jihatlariga aniqliklar kiritilib borilishi mumkin. U yoki bu ilmiy muammoning dolzarbligi fanning mantiqiy jihatlaridan kelib chiqib aniqlanadi va belgilanadi, shuningdek mazkur muammoning zamonaviy jamiyat talablaridan kelib chiqqan holdagi ahamiyati ham muhim o‟rin tutadi. Tadqiqot dolzarbligini aniqlashda ikki holatga alohida e'tibor qaratish lozim. Birinchidan, mavzuning dolzarbligi bizga yaqin bo‟lgan davr nuqtai-nazaridan belgilanmaydi, balki qadimgi davr yoki o‟rta asrlar davri tarixi ham zavmonaviy tarixiy davrdan kam bo‟lmagan dolzarblik kasb etishi mumkin. Ikkinchidan, agar tadqiqot uchun tanlangan mavzu avval tadqiqot ob'yekti bo‟lmagan bo‟lsa, u holda shuning o‟ziyoq tadqiqot ob'yektining dolzarb ekanligi uchun yetarli bo‟lishi mumkin emas, balki bu mavzuning o‟rganilishi ham maqsadga muvofiq bo‟lmasligi mumkin. Tadqiqotchi tomonidan tanlangan tadqiqot mavzusining jiddiy ilmiy muammolarning yechimida yordam berishi mumkinligini isbotlab bera olishi talab etiladi. Tadqiqotning boshlanish vaqtidagi mazkur masala yuzasidan tarix fanida erishilgan va qo‟lga kiritilgan yutuqlarni aniqlash tadqiqotning alohida muhim 7 jihatidir. Bunda gap tadqiqotning yoki unga aloqador adabiyotlarning tarixshunoslik masalalari haqida bo‟lib, ular tadqiqotning vazifalarini ochib berish bilan birgalikda, ilmiy tadqiqot muammosining asosiy yo‟nalishlari va bosqichlarini aniqlab berishi, shuningdek tadqiqotning manbaviy asoslarini ochib berishi va ularning tadqiqot jarayonidagi ilmiy ahamiyatini ko‟rsatib berish uchun xizmat qilishi kerak. Bu tarzdagi tahlil bungacha hal etilmagan va tadqiqot doirasiga kiritilmagan muammolarni aniqlab berilishiga, shuningdek avvalgi amalga oshirilgan tadqiqotlar uslublarining qanchalik samara berganligi va tadqiqot jarayonida ularni tahlil qilish orqali eng maqbul tadqiqot uslublarini aniqlab berishga ham xizmat qiladi. Shuningdek, bu tahlil ilmiy tadqiqot ishining maqsadi va vazifalarini ham aniqlab berishga xizmat qilib, tadqiqotning umumiy tadqiqotlar doirasidagi o‟rnini ham belgilab beradi. Shu nuqtai nazardan ham bu jarayon ishning muvaffaqiyatini belgilab beradi. Shuningdek, muammoning tarixshunoslik masalalari yoritilishining mukammalligiga qarab, ishnga aloqador muammolar yuzasdan tadqiqotchining qanchalik bilimga ega ekanligi hamda muammoning to‟g‟ri qoyilganligi darajasini ham aniqlash mumkin. Bunda tadqiqotchilar tomonidan o‟zidan avval yozilgan adabiyotlar va ular mualliflarining fikrlari va ilmiy xulosalarining ob'yektiv tahlili talab etiladi. Bunda o‟tmish tarixchilari va avvalgi davrda yaratilgan adabiyotlar va ularning mualliflariga nisbatan noto‟g‟ri munosabatda bo‟lish, ularning fikrlarini (garchi ular ancha eskirgan bo‟lsa ham) mensimaslik va to‟g‟ridan-to‟g‟ri inkor etish maqbul emas. Tadqiqotchi tomonidan zamonaviy fanga qoyilgan talablardan kelib chiqqan holda avvalgi tarixchilarning ishlarida nima bor-u, nima yo‟q, qabilida emas, balki ulardagi fikrlar va xulosalarni to‟g‟rilash natijasida tarix fani nimaga erishadi, qanday yangi qarashlar va yangi ma'lumotlarga ega bo‟ladi, degan qarash asosida tarixiylik tamoyiliga rioya etgan yondashuv maqsadga muvofiqdir. Ayni vaqtda esa muammolarni turli holatlarda qoyilishiga, zamonaviy fan yutuqlaridan foydalangan holda muammoning yechimini topishda yangi uslublardan foydalanish va ularni tadqiqot jarayoniga jalb etish, fanlararo yondashuvdan keng foydalanish hamda yangi va yangi manbalarni ishga jalb etilishi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Download 0.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|