Ingliz tiliga o’zbek tillarida bosh bo`laklarning ifodalanishi

Ten boys are sitting on the banlr of the river.
Masalan: Bizdan zavodda millatlar bor: rusdan bor, o’zbekdan bor, armandan ham bor va boshqalar.
Bunday qo’llash ko’proq jonli tilda uchraydi. Bunda chiqish kelishigidagidan keyin bosh jelishik formasida bo’lgan so’z qo’llansa/ eganing odatdagi ifodalanish holatini ko’ramiz.


Masalan: Hamma millatdan vakil bor.


XULOSA
Ishning xulosa qismida ushbu fikrni keltirish joiz:
Mavzu rejalarni yoritish jarayonida ingliz va o’zbek olimlarimiz darsliklaridan, ingliz va o’zbek tillarida ega va kesimning ifodalanishi o’rganildi. Jahon tilshunosligida gapni sintaktik jihatdan tahlil qilishda turlicha yondashuvlar mavjud, ya’ni sintaktik shakl yoki sintaktik o’rniga ko’ra gap bo’laklariga ajratish, obyektiv reallik strukturasiga nisbatan izomorflik, kommunikativ (aktual) strukturada tematik va rematik, modal strukturada obyektiv va subyektiv munosabati nuqtai nazaridan yondashilishi yoki sintaktik birliklarni differentsial sintaktik-semantik belgilarini aniqlash usullari yordamida o’rganilishi ma’lum bo’ldi. Kesimni gap bo’lagi sifatida tasniflashda ham turlicha fikrlar mavjud bo’lib, mazkur ishning ushbu bobida ingliz va o’zbek tillarida kesimni morfologik jihatdan ifoda planiga tayangan holda tasniflashni ma’qul ko’rdik. Chunki, bunday tasnif ingliz tilini o’rganishga qiziqish kuchayib borayotgan ayni paytda muhim amaliy ahamiyatga molik bo’ladi. Ega va kesim vazifasini bajaradigan so’z turkumlarini aniqlash, o’rganish uchun ikki tildagi so’z turkumlari ko’rib o’tildi.
Ishning maqsadi hal qilindi.
- Eganing so’z turkumlari bilan ifodalanishi:
Yuqoridagi fikrlardanma’lum bo’ldiki, so’z turkumlari ma’nosiga ko’ra morfologik xususiyati va sintaktik vazifasiga ko’ra mustaqil (9 ta)va yordamchi (4 ta) so’z turkumlari deya o’rganildi.
So’z turkumlari quyidagicha ajratildi:

1. 
   Leksik – grammatik ma’nosi,
   
2. 
   Leksik grammatik morfemaga egaligi,
   
3. 
   Grammatik kategoriyalariga asosan,
   
4. 
   gapda boshqa so’zlar bilan bog’lanishi,
   
5. 
   Gapdagi vazifasi.
   

So’z turkumlari yuqoridagi 5 ta asosga ko’ra o’rganildi va misollarda isbotlandi.
Gapdagi so’zlar biri – biri bilan bog’lanar ekan, bu so’zlarning har biri gapda Grammatik funksiyaning bajarilishini ta’minlaydi.
Mustaqil so’z turkumlari gapda ma’lum vazifa bajaradi va gap bo’lagi bo’la oladi.
Gap bo’laklari gapni tashkil etishdagi, uning tuzilishidagi roliga qarab 2 xil bo’ladi.

1. 
   Bosh bo’laklar
   
2. 
   Ikkinchi darajali bo’laklar.
   

Ega va kesim gapning bosh bo’laklari sanaladi. Biz shu reja asosida avval ingliz, keyin esa o’zbek tillarida egani ishlatilishi uning qaysi so’z turkumlari bilan ifodalanishi shaxsi aniq, noaniq, shaxssiz gaplarni va ega kesim moslashuvi kabi fikrlarni misollarda ko’rib chiqamiz.
Ega gapda ot, sifat, son, olmosh, otlashgan sifat, harakat nomi bilan ifodalanishi mumkin.
Shu so’z turkumlari ham alohida ko’rib o’tildi.
O t atoqli, turdosh, mavhum.
Ega doimo bosh kelishik shaklida bo’ladi.
Ega quyidagi so’z turkumlari bilan ifodalanadi:

1.