I(q-q). indd

4. Sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i ani’qlani’p ati’rg’an denenin’ 
massasi’ m
d
di ta’rezinin’ ja’rdeminde wo’lshen’.
5. Deneni jipke baylap, qaynap turg’an suwg’a sali’p qoyi’n’. Dene ha’m 
suwdi’n’ wortasi’nda ji’lli’li’q ten’ salmaqli’g’i’ qarar tapqandag’i’ denenin’ 
temperaturasi’ t
d
ni’ jazi’p ali’n’. Bunda t
d
= 100°C dep ali’w mu’mkin. 
II bap. Termodinamika elementleri

---

32
6. Qaynap turg’an suwdan deneni tezlik penen suwi’q suw sali’ng’an ka-
lorimetrge bati’ri’n’. Aralasti’rg’i’sh penen kalorimetrdegi suwdi’ aralasti’ri’n’ 
ha’m termometr ko’rsetken aralaspani’n’ t
a
temperaturasi’n jazi’p ali’n’.
7. To’mendegi formulani’n’ ja’rdeminde denenin’ sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q 
si’yi’mli’li’g’i’n ani’qlan’:
8. Massalari’ tu’rlishe, biraq tap sonday zattan islengen ja’ne yeki 
denenin’ sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’n joqari’dag’i’ keltirilgen 
ta’rtipte ani’qlan’.
9. Birinshi, yekinshi ha’m u’shinshi deneler ushi’n ani’qlang’an 
sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’qlari’ ushi’n wortasha C
d
ni’ yesaplan’.
10. Ali’ng’an na’tiyjelerdi 2-kestege jazi’n’.
1-keste
№ c,
 V, l 
t, °C m
d
, kg m
s
, kg t
d
, °C t, °C c
d
, 
c
d
 
wort
,
1 
2 
3
1. Sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i dep nege ayti’ladi’ ha’m qanday 
ko’rsetiledi?
2. Ji’lli’li’q balansi’ ten’lemesinen paydalani’p, 7-ta’rtipte keltirilgen denenin’
sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’ formulani’ keltirip shi’g’ari’n’ ha’m 
tu’sindirip berin’.