Iqtisodiy bilim asoslari

BILIMINGIZNI SINAB KO‘RING!
• 
Firmaning asosiy va aylanma mablag‘lari mavjud.
• 
Firma mablag‘larining ichki va tashqi manbalari bor. 
• 
Firma asosiy vositalarni yangilash va asosiy mablag‘larni to‘ldirish 
uchun firma amortizatsiya jamg‘armasini tashkil qiladi.
Buni yodda tuting!
http:eduportal.uz

---

29
6- MAVZU
YALPI DAROMAD, FOYDA VA ZARAR
Anvar aka va Jamila opa shug‘ullanish uchun tadbirkorlik turini tanlash 
maqsadida tadbirkorlik shoxobchalarining faoliyat natijalarini o‘rganib 
chiqdilar va ularni o‘zaro taqqoslamoqdalar.
Anvar aka: “Fotostudiya kamroq daromad keltiribdi, lekin olgan 
foydasi ancha yaxshi, qandolatchilik sexining daromadi ancha ko‘p, lekin 
shunga yarasha xarajatlari ham ko‘p ekan” dedi. Jamila opa esa: “To‘y 
liboslari salonining xarajatlari ko‘p, lekin daromadi ham shunga yarasha 
ko‘p bo‘lar ekan. Go‘zallik salonining xarajati kam, lekin foydasi ancha 
yaxshi” deb muhokamaga qo‘shildi.
1. Siz ularning suhbatidan nimani tushundingiz? Daromadi ko‘p, lekin 
xarajati ham katta tadbirkorlik turi yaxshimi yoki xarajati kam, lekin 
daromadi ham kichikroq tadbirkorlik turimi?
2. Nima uchun ular ayrim tadbirkorlik turlarini daromadliroq, ayrimlarini 
esa foydaliroq deb ta’kidlamoqdalar?
3. Ayrim tadbirkorlik turlari haqida odamlar “egasiga zarar keltirdi” deb 
ta’kidlashlari nimani anglatishini bilasizmi? 
4. O‘zingiz yashaydigan joyning sharoitidan kelib chiqib, Anvar aka va 
Jamila opaga qanday maslahat bergan bo‘lar edingiz?
FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
http:eduportal.uz

---

30
Bozor iqtisodiyoti sharoitida foyda firma faoliyatini baholovchi va 
o‘lchovchi muhim iqtisodiy ko‘rsatkich hisoblanadi. Tadbirkorlik bilan 
shug‘ullanishning asosiy maqsadlaridan biri — bu foyda olish ekanligini 
eslatishning o‘zi kifoya. Foydani tadbirkorning tavakkalchilik qilib, o‘z 
mablag‘ini ishga solgani uchun berilgan mukofot deb atash mumkin. 
Ikkinchi tomondan, foyda korxonaning o‘ziga xos “termometri” 
vazifasini o‘taydi. Korxona katta miqdorda foyda olyaptimi, demak, 
korxona “sog‘lom”, yaxshi ishlayapti. Korxona zarar ko‘ryaptimi, demak, 
Korxonaning yoki biror shaxsning ma’lum vaqt davomida tovar va 
xizmatlarini sotishdan qo‘lga kiritgan jami pul tushumi — yalpi daromad 
deb yuritiladi va TR harflari (inglizcha “total revenue” (yalpi daromad) 
iborasining bosh harflari) bilan belgilanadi. Agar sotilgan tovar miqdori 
(q) va bitta tovarning o‘rtacha sotuv narxi (p) ma’lum bo‘lsa, yalpi 
daromad quyidagicha topiladi: